مشکلات و ضعف در حرکت دانشگاه و دانش به سمت صنعتی شدن

از طرف دیگر، سالانه هزاران دانشجوى دکترا و کارشناسى ارشد از دانشگاه­های کشور فارغ التحصیل مى شوند و همه آنها پایان نامه و طرح پژوهشی انجام مى ­دهند، اما چون بخش های صنعت و دولت از این ظرفیت عظیم به خوبى استفاده نمى­ کنند، در نتیجه پول، زمان و انرژی پژوهشگران به هدر می رود. از این روی دولت باید ضلع سوم مثلث توسعه علمی و اقتصادی را تکمیل کند و همکاری خود را با دانشگاه­ها و مراکز پژوهشی گسترش دهد. در واقع، دولت مانند یک خریدار است که سفارش طرح و پیشنهاد به دانشگاه­ها می­ دهد و بعد دانشگاه­ها طرح اولیه را اجرا کرده، مشکل و راه حل­های ممکن را شناسایی می کنند و سپس مرحله اجرای طرح به بخش صنعت واگذار می شود.

در نتیجه این سه بازیگر اصلی صحنه توسعه همه جانبه (دانشگاه، صنعت و دولت) باید در تمامی مراحل چرخه نوآورى و پیشرفت، از بررسى و بیان مسأله پژوهش تا حل مشکل در دانشگاه، تولید کالا و خدمات از سوی بخش صنعتی و بازاریابى و عرضه آن توسط دولت مشارکت کامل داشته باشند. برای روشن شدن کیفیت ارتباط بین سه بازیگر اصلی یاد شده، همین بس که در شرایطى که یک دهه از برگزارى اولین کنگره سراسرى همکارى هاى دولـت، دانشگاه، صنعت براى توسعه ملى مى گذرد، هنوز گام­هاى اساسى در این زمینه در جهت روانسازى امور و فراهم سازی نیازهای لازم برداشته نشده است.

به ­طور کلی مفهوم دانشگاه درکشور ما مفهومى الهام گرفته از ویژگى­ هاى خاص بومى کشورمان است. تعاریف و معانى، اصول اساسى آن، ساختارهاى درونى ساختار طراحى شده بـراى دانشگاه، مدیریت و بالاخره ورودى­ ها و بروندادهاى آن ملهم از این شرایط است. سابقه دانشگاه در ایران از قرن نوزدهم تا به حال نشان مى­ دهد که بنیان­گذاران دانشگاه در ایران همان راهى را رفته­ اند که سیاستمداران و فرهنگیان و اقتصاددانان جلـوه ­هاى مرتبط خود را از غرب گرفته و وارد این کشور کرده ­اند. دنیاى صنعتى و متحول امروز انتظار دارد کــه دانشگاه­ها در وهله نخست، تولیدکننده دانش نو باشند و در وهله دوم یافته هاى علمى قدیم و جدیـد را بـه نـسل جوان انتقال دهند و سپس در وهله سوم نتایج این یافته هاى علمى را در اختیار جامعه (دستگاه­هاى اجرایى، صنعتى، کشاورزى، بازرگانى، فرهنگى و حتى نظـامى و...) قـرار دهند.

تولیدکنندگان، توزیع کنندگان و کسانى که در بخش پشتیبانى اقتصاد فعالیـت دارنـد و همچنین کسانى که در عرصه­ هاى سیاست و فرهنگ تلاش مى­ کنند، به تولیدات علمی پژوهشى دانشگاه ­ها نیازمندند. آنها باید بتوانند در ارتباطى تنگاتنگ با دانشگاه­ها و با دسترسى یافتن به آخرین دانش روز، پیوسته توانایى و نوآورى توانایى رقابت در بازار را در خود ایجاد و در طول زمان حفظ کنند.

درباره آموزش عالى ایران و کاستی های آن سخن بسیار گفتـه شده و نظرهـا در مورد ایـن کاستی ها بسیار متنوع و متفاوت بوده است. موضوع اهم مباحثى که تاکنـون مـورد توجه قرار گرفته است، عبارتند از: سیاست تمرکز و عدم تمرکز، مراکز پرشمار تصمیم گیرى، چگونگى استقلال دانشگاه، تقاضاى زیاد براى ورود به دانشگاه­ها و مراکز آموزش عالى، مشکل فارغ التحصیلان بیکار، خصوصى­ سازى، محـدودیت­هاى بودجـه، کاهش استقبال پسران در مقایسه با دختران برای ادامه دادن دوره های دانشگاهی.

با این حال، ایـن مـوارد مشکلات معمول همه ساختارهاى آموزش عالى جهان است و همه این ساختارها با چنیـن مـشکلاتی بـه گونه ای دست به گریبانند و در جهت برطرف سازی یا حل آنها تلاش مى کنند. اگرچه مشکلات یاد شده مختص دانشگاه است، اما در هر حال این مشکلات به نوعی گریبانگیر صنعت نیز خواهد بود. در این بین برخی از استادان دانشگاه براین باورند که تا زمانى که بودجه دانشگاه را از فروش نفت به دست می آوریم، مشکل صنعت و دانشگاه حل نخواهد شد. چون دانشگاه خودش را نیازمند صنعت نمى ­داند و هزینه هایش را از طریق بودجه دولتى به دست می آورد و کارى به صنعت ندارد، صنعت هم در چنین وضعیتى راه خودش را طى مى کند. در حقیقت الآن دانشگاه موظف است بر مبناى بودجه اى که از دولت مى گیرد، شمار معینى دانشجو را بپذیرد و تربیت کند.