سفرنامه حج

وداع با مدينه و حركت به سوي مكه براي انجام اعمال حج با نزديك شدن زمان خروج از شهر مدينه اضطرابي دهشتناك سراسر وجودم را احاطه نموده است مي ترسم از اين اماكن مقدس كوچ كنم در حالي كه حق زيارت و دعا و استغفار را ادا نكرده باشم. واي بر حال من چنانچه خداوند منان به لطف و محبتش كمكم نكند. دلهره از اعمال حج و سختي مناسك بر قلبم سنگيني مي كند; بويژه ناتواني و مريضي ام. از خدا مي خواهم بديده لطف بر من بنگرد تا اعمال سخت و مشقت بار حج را بخوبي انجام دهم (ص251). صبح روز شنبه 20 ذيقعدة الحرام زيارت وداع حضرت رسول ص را زمزمه كردم سپس به قبرستان بقيع رفتم و زيارت وداع ائمه بقيع ع را نيز خواندم. بعد از ظهر همين روز مدينه منوره را به سوي مكه مشرفه ترك كردم. مسجد شجره در سال 1282 ه . ق. مسجد شجره مسجدي بسيار با اهميت و يكي از مواقيت است سقف ندارد و تنها از سه جهت ديوار دارد. جاي تعجب است مسجدي كه ميقات اهل سنت نيز هست چرا بايد چنين وضعي داشته باشد؟! خدا را سپاس مي گويم كه توسط يك مرد آشنا توانستم مسجد شجره را پيدا كنم و از آن جا محرم شوم. مطلب شگفت آور اين كه مشاهده كردم گروهي از اهل سنت از مدينه محرم شدند و گروهي بدون احرام از ميقات «مسجد شجره» گذشتند تا در رابغ محرم شوند! جمالان و شترداران خذلهم الله شتران را كنار مسجد شجره نگه نمي دارند راه خود را همچنان طي مي كنند. پس از محرم شدن با پاي برهنه راه افتادم و به گمان اين كه شتردار از مسجد شجره دور شده با شتاب و عجله حركت كردم تا به او برسم اما معلوم شد كه وي هنوز پشت سر است و توقف نمودم ... سزاوار است شخص مسافر نه به رفيق و همسفر دل ببندد و نه به مال و امكانات; زيرا چه بسا حادثه اي پيش آيد كه از هيچيك كاري ساخته نباشد. ياور و حامي واقعي تنها خداوند متعال است و بس. با توكل به اوست كه تمام گره ها و مشكلات انسان حل مي شود وگرفتاري ها مرتفع مي گردد. روز شنبه 29 ذيقعدة الحرام به هنگام مغرب در حال طي طريق بوديم كه هلال ماه ذيحجة الحرام را ديديم و خدا را ستايش نموديم كه اختلافي وجود نخواهد داشت.
با ياري و تأييدات خدا صبحگاه روز پنجشنبه سوم ذيحجة الحرام سال 1282 به مكه مشرفه رسيديم (ص274). حركت به سوي مشاعر مقدس بين ما و اهل سنت يك روز اختلاف است متأسفانه نمي توانيم در روز ترويه محرم شويم; چرا كه عامه (اهل سنت) روز هفتم ذيحجه را هشتم اعلام كردند و از مكه خارج شدند. لذا براي ما ممكن نشد در مكه بمانيم ما هم پس از خواندن نماز عشا محرم شده به طرف منا كوچ نموديم. اوائل شب به منا رسيديم; بعضي از حاجيان ايراني كه با ما همراه بودند در منا ماندند و ما به راه خود ادامه داديم; پيش از طلوع آفتاب به سرزمين عرفات رسيديم و در آنجا نماز صبح را خوانديم (ص276). سه شنبه هشتم ذي الحجة الحرام است ... در آخرين لحظات امروز. اهل سنت عرفات را ترك كردند (زيرا اين روز را نهم ذيحجه تلقي نمودند) ليكن حجاج ايراني و هندي و تمام پيروان مذهب اماميه در منا ماندند. ظهر روز چهارشنبه نيت وقوف در عرفات كرديم و تا غروب آفتاب در آنجا مانديم و پس از غروب آفتاب از عرفات خارج شده راهي مشعرالحرام شديم. اوائل شب به مشعرالحرام رسيديم و نماز مغرب و عشا را در آن جا گزارديم. هنگام طلوع فجر نيت وقوف در مشعرالحرام كرده پس از طلوع آفتاب از مشعرالحرام خارج شديم (277). نيمروز پنجشنبه به سرزمين منا رسيده خيمه را نزديك مسجد خيف برپا نموديم سپس براي رمي جمره عقبه حركت نموديم. يكي از آشنايان پس از رمي جمره عقبه به نيابت از من قرباني نمود. پس از صرف نهار سر را تراشيده از احرام خارج شديم آنگاه براي انجام بقيه اعمال حج الاغي كرايه كرده به سوي مكه رهسپار شديم ...
اعمال را تمام كرديم نزديك غروب آفتاب به منا بازگشتيم. روز يازدهم ذي حجه در منا مانديم شب دوازدهم را هم در آنجا بيتوته كرديم بعد از ظهر روز دوازدهم از منا خارج شديم. روز يكشنبه دوازدهم ذيحجه است دو ساعت به وقت مغرب باقي مانده كه وارد شهر مكه شديم. مشكل لاشه هاي قرباني در منا در اثر كثرت قرباني در سرزمين منا و ازدحام جمعيت و تنگ بودن مكان بوي مشمئز كننده لاشه هاي حيوانات ذبح شده هواي منا را به شدت آلوده كرده است. با اين كه دولت تبليغ و تأكيد مي كرد كه در نظافت قربانگاه كوشا است و قرباني ها را از منا خارج مي كند و دستور داده بود حاجيان قرباني خود را بالاي كوه ذبح كنند ليكن در عين حال از بوي بد و ناراحت كننده آن بسيار اذيت شدم و پس از بازگشت به مكه در بستر مريضي افتادم. تعداد ديگري از حجاج نيز مريض شدند (ص279). حركت به سوي جده عصر روز جمعه 25 ذيحجه از مكه خارج شديم و ديگر بار گرفتار جمالان و شترداران گشتيم. روز يكشنبه 27 ذيحجه وارد جده شديم و خود را براي سفر به سوي عراق از راه بندر عباس و بندر بوشهر و بصره آماده نموديم. پايان سفرنامه حضرت علامه مير حامد حسين هندي ره پس از آن كه مسائل و مشكلات سفر و نيز وضعيت اهالي بندرها و شهرهاي موجود در مسير دريايي بين جده و بصره را حكايت مي كند به كشور عراق مي رسد و كاظمين و سامرا و كربلا و نجف اشرف را زيارت مي كند با دوستان خود ديدار نموده كارهاي فرهنگي علمي خود را پي مي گيرد و سرانجام سفرنامه اش را در شهر كربلا به تاريخ ششم ماه رجب سال 1283 هجري قمري به پايان مي رساند.


پي نوشت ها:
1 بنگريد به: حج : 46; روم : 9و42; فاطر : 44; غافر : 21و82; محمد : 10; آل عمران : 137; انعام : 11; نحل : 36; نمل : 69; عنكبوت : 20; سبأ : 18; توبه : 42 و نيز بنگريد به: كنز العمال ج6 ص701 الي741 ح17468 تا 17649; ميزان الحكمه ج4 ص467 الي477 2 علامه شيخ آقا بزرگ تهراني نقباء البشر في القرن الرابع عشر ج1 ص347 3 همان. 4 رابغ يكي از شهرهاي ساحلي عربستان است كه بين جده و مدينه منوره واقع شده. 5 مقدمه كتاب عبقات الأنوار (حديث منزلت) ص4 6 همان. 7 بنا به نقل بعضي از نوادگان ايشان. 8 محمد رضا حكيمي ميرحامد حسين ص136 9 اعيان الشيعه قطع رحلي چاپ بيروت ج4 ص381 10 نقباءالبشر ج1 ص349 11 اعيان الشيعه قطع رحلي چاپ بيروت ج4 ص381 12 اسفارالأنوار ص2 تا 37 13 همان ص73 14همان ص102 15همان ص109و110 16همان ص131 132و 133 17 در آن زمان كشتي بخار داراي موتور بوده و مسافرت با آن مطمئن تر و سريعتر از كشتي هاي بادباني صورت مي گرفته است. همچنين در آن روزگار بهترين وسيله مسافرتي دريا به شمار مي رفت. 18 روپيه واحد پول هندوستان است . 19 شبري همان تخت روان چوبي است كه توسط چند نفر حمل مي شود و زائر مريض و يا معلول را با آن طواف مي دهند . 20 بحمدالله حجاج جمهوري اسلامي ايران به همت مسؤولين حج با اين گونه مشكل ها و نابساماني ها مواجه نيستند ليكن اين مشكلات كماكان در ارتباط با زائران كشورهايي از قبيل هندوستان و پاكستان و ... وجود دارد. 21 اين قبرستان همان قبرستان حجون و مقبرة المعلاة يا جنة المعلاة معروف است كه در آن زمان خارج از شهر مكه قرار داشت. . 22 بر اساس نظر صحيح قبر حضرت آمنه سلام الله عليها مادر گرامي رسول الله ص در منطقه ابواء مي باشد . 23 مسجد مذكور در زمان حاكميت وهابيون و آل سعود تخريب شده است. 24 ظاهرا مقصود ايشان همان قبر موجود در وسط خانه حضرت علي ع مي باشد كه بعضي از علماي شيعه معتقدند قبر حضرت زهرا س همان است . 25 بنگريد به: كليات مفاتيح الجنان تأليف مرحوم محدث قمي ص239 با ترجمه فارسي. 26 لازم به ذكر است كه در آن زمان هر كسي براي زيارت ائمه بقيع مشرف مي شد بايستي پولي بابت ورود به حرم به خادمان مي پرداخت.