سفرنامه حج

يكي از دوستان كتابي با نام «الإعلام بأعلام بلد الله الحرام» كه كتابي است تاريخي برايم آورد. مطالبي از آن را گزينش كردم. شركت در نماز جماعت اهل سنت پنجشنبه دوازدهم شوال جهت انجام طواف به نيابت از خواهر بزرگترم راهي مسجدالحرام شدم. با پايان يافتن طواف ظهر فرا رسيد. در مسجدالحرام ماندم و در نماز جماعت ظهر شركت كردم (ص207). ارتباط تنگاتنگ حضرت علامه با كتابخانه حرم و كتابفروشي هاي مكه حضرت علامه مير حامد حسين هندي ره در اين مسافرت از وقت خود حداكثر استفاده را برده است. وي بجز روزهاي تعطيل همه روزه به كتابخانه حرم شريف رفته و بهره هاي فراوان از آن گنجينه گرانسنگ كسب كرده است (ص208). ايشان پس از مطالعه كتاب ها مطالب لازم را استنساخ مي كرد بطوري سرگرم مي شود كه به سبب اشتغال زياد به مطالعه سردرد شديدي بر او عارض مي گردد. در طول اقامتش در مكه به كتابفروشي ها مي رود و از كتب چاپي و خطي ديدن كرده بعضي از آنها را خريداري مي كند. ايشان بمناسبتي از حادثه هجوم سيل به مسجدالحرام و از بين رفتن تعداد زيادي از كتاب ها سخن بميان مي آورد. به سوي مدينة الرسول ص علامه مير حامد حسين ره در روز شنبه 29 شوال با شتري كه به 24 ريال كرايه كرده همراه قافله اي از زائران عازم مدينه منوره مي شود; قافله پس از گذر از «وادي فاطمه» صبحگاه روز دوشنبه اول ماه ذيقعده به چاهي مي رسد بنام «بئر تفله» كه گفته شده پيامبر خدا ص با اصحاب خود در كنار اين چاه فرود مي آيند. اصحاب از شوري و ناگوارا بودن آب چاه به حضرت شكايت مي كنند. پيامبر ص به كنار چاه آمده آب دهان مبارك به چاه مي اندازند آب شور چاه به آبي گوارا و شيرين مبدل مي شود (ص217). حضرت علامه ره در جاي جاي اسفار الأنوار از بد خلقي و زشت سيرتي شترداران راه مكه مدينه سخن مي گويد.
ايشان در بين راه دعاي اذن دخول مشاهد مقدسه را از روي كتاب تحفة الزائر حفظ مي كند; همچنين تصميم مي گيرد زيارتنامه حضرت رسول ص و حضرت فاطمه زهرا سلام الله عليها و ائمه بقيع عليهم السلام را به ذهن بسپارد (ص222). سرانجام پس از گذشت يازده روز از آغاز سفر قافله به شهر مدينه منوره وارد مي شود. حكايت ادامه سفر ... در بركه آبي از بركه هاي مدينه غسل نموده لباس هايم را تطهير كردم. خداي متعال را ستايش نمودم كه توفيق پاكيزه شدن را آنگونه كه مي خواستم به من عنايت كرد. سپس عازم زيارت حرم مطهر نبوي ص شدم قبر مقدس پيامبر را زيارت كردم و پس از آن قبر حضرت فاطمه زهرا عليهاالسلام را در حجره شريف و مباركش زيارت نمودم!24 هنگامي كه به زيارت مشغول بودم باراني شديد باريدن آغاز كرد. مقداري از آب روضه شريفه كه به صحن مطهر مي ريخت به قصد شفا نوشيدم و صورتم را شستشو دادم (ص231). پس از زيارت به كتابخانه حرم شريف نبوي رفتم و نظري به فهرست كتابخانه انداختم. شب هنگام بار ديگر براي زيارت به سوي حرم مطهر شتافتم.
به نيابت از دوستان و خويشان زيارتنامه خواندم; در اثناي زيارت قبر حضرت زهرا س حال گريه و زاري عجيبي بر من عارض شده بود كه ناگاه مردكي از مخالفان از زيارت منعم نمود و گريه ام را قطع كرد; از نامبالاتي اهل عدوان به شدت افسرده شدم. آزار خادمان بيش از خدمتشان است. آنان دشمني خود را با دوستان اهل بيت عليهم السلام پيوسته ابراز مي كنند و همواره در پي آنند كه از زائران مقداري پول به جيب زنند زيرا غرق در حرص و طمع دنيا مي باشند! زيارت بقيع امروز پنجشنبه يازدهم ذيقعدة الحرام است. قبل از ظهر به قصد زيارت قبور ائمه بقيع عليهم السلام به بقيع مشرف شدم. قبور ائمه داراي روضه و حرم است همچنين قبر عقيل قبه و بارگاهي مستقل دارد و در كنار آن قبر عبدالله بن جعفر واقع است. قبر ابراهيم فرزند رسول خدا ص نيز برخوردار از قبه و بارگاه مستقل است. ساختماني است در بقيع گفته مي شود بيت الأحزان است كه درب آن را بسته اند. قبر حليمه سعديه دايه رسول خدا و قبرهاي عاتكه و صفيه عمه هاي پيامبر هر يك بارگاهي مستقل دارند. تمامي قبور را زيارت كردم. درب حرم چهار امام عليهم السلام بسته بود; در كنار درب مطهر نشستم و پس از گريه و دعا و استغفار دعاي «يا من تحل به عقد المكاره ...»25 را قرائت كردم. به گنبد و بارگاه حرم ائمه بقيع نظر مي كردم ديدم كه اسامي امامان مدفون در بقيع را بالاي درب ورودي حرم ننوشته اند! و تنها به اين جمله بسنده كرده اند: «روضة عباس عم الرسول صلي الله عليه و آله و أهل البيت» از بي مهري و تعصب آنان نسبت به ائمه هدي كه فرزندان راستين پيامبرند تعجب كردم و در حيرت فرو رفتم (ص235) و سپس به خانه بازگشتم. وروديه براي زيارت! دو ساعت از ظهر گذشته بود كه يكي از آشنايان خبر آورد درب حرم ائمه بقيع را باركرده اند بار ديگر به سوي بقيع روانه شدم. خدام حرم! از هر زائر 5 قروش مي گرفتند و راه مي دادند. پول را دادم و وارد شدم;26 ضريح بزرگي ديدم كه قبر عباس در آن بود و قبه اي بالاي آن قرار داشت; كنار قبر عباس قبه ديگري ديدم كه قبر چهار امام معصوم; يعني حسن بن علي علي بن الحسين محمد بن علي الباقر و جعفر بن محمد الصادق عليهم السلام را در آغوش خود داشت ضريح مقدس را با حضور قلب زيارت كردم و زيارتنامه را از حفظ خواندم ... به لطف خداي تعالي حال گريه و تضرع يار شد خدا را بر اين لطف شكر گزاردم به ذهنم آمد تا از خداي بزرگ بخواهم مرا در اين حال خوش بميراند ... .
آقاي ملا محمد باقر شوشتري شاگرد مرحوم شيخ انصاري طاب ثراه را ديدم كه با صداي بلند زيارت جامعه كبيره را مي خواند; من نيز پس از فراغ از نماز زيارت زيارت جامعه كبيره را خواندم (ص237). حرم ائمه بقيع عليهم السلام از هر گونه زيورآلات و تزيينات ساختماني تهي است و همين مطلب باعث مي شود حال خضوع و خشوع و توجه بهتري به انسان دست دهد; شدت تعصب و دشمني با اهلبيت عليهم السلام از در و ديوار اين حرم مطهر پيداست. صبحگاه دوازدهمين روز از ماه ذي قعده به زيارت حرم مطهر رسول خدا ص مشرف شدم; پس از آن قبر مطهر حضرت زهرا عليهاالسلام را زيارت كردم. هنگامي كه صورتم را به ضريح چسبانيده مشغول راز و نياز بودم خادم لئيم و پستي از من تقاضاي پول كرد چيزي داخل جيبم نيافتم تا به او بدهم او مرا از ضريح مطهر دور ساخت و نگذاشت كنار ضريح بمانم ... (ص239). كتابخانه مدينه منوره كتابخانه مدينه منوره بمراتب از كتابخانه مكه بهتر و زيباتر است اين كتابخانه داراي فضاي وسيع فرش هاي نفيس و محيط پاكيزه اي است و حاوي كتاب هاي فراواني است در زمينه هاي مختلف; كتاب هاي كمياب گرانسنگ و پر منفعتي در اين كتابخانه يافت مي شود متوليان كتابخانه مدينه خوش برخورد و داراي اخلاق خوب و پسنديده هستند تنگ نظر نبوده با ملاطفت رفتار مي كنند بعكس متوليان كتابخانه مسجدالحرام! زيارت بعضي از اماكن و آثار مدينه روز يكشنبه 14 ذيقعدة الحرام به مسجد قبا رفتم و در آن مكان نماز گزاردم مسجد عظيمي است ... مقامي نزديك مسجد است كه بالاي آن چنين نوشته اند: «مقام نزول آية: لمسجد أسس علي التقوي من اول يوم أحق أن تقوم فيه ...» سپس به خانه حضرت علي بن ابيطالب ع مشرف شدم محل عبادت حضرت را در خانه اش زيارت كردم و در آن مكان نماز گزاردم جايگاهي در خانه حضرت قرار دارد كه گويند حضرت زهرا س در آن جا با آسياب دستي آرد تهيه مي كرد. محل عبادت حضرت زهرا س را نيز زيارت نمودم و در آن مكان نماز گزاردم. همچنين در غرفه ام ابراهيم نماز خواندم (ص243). خانه امام صادق ع را زيارت كردم. در مقابل خانه حضرت بركه اي بزرگ مملو از آب بود. چاه أريس را نيز ديدم.
گويند اين چاه همان چاهي است كه انگشتر رسول خدا از دست عثمان در آن افتاد. داخل منطقه عوالي شدم عوالي داراي حصار و درختان ميوه از قبيل درخت انگور و انار و خرما و غير آن مي باشد. بعضي از مردم مي پندارند كه عوالي همان فدك است و اين اشتباه است زيرا فدك به مسافت دو منزل از مدينه فاصله دارد. روز سه شنبه 16 ذيقعدة الحرام به حرم مطهر پيامبر ص مشرف شدم. خادمان را ديدم با جاروهايي كه از برگ هاي بلند خرما تهيه شده بود داخل ضريح پيامبر ص شدند و ضريح مقدس را جارو كردند سپس جاروهاي تبرك شده را بين مردم تقسيم كردند. نزديك مغرب است يك نفر از سادات مدينه كه بحريني الأصل است به ملاقات من آمد. نامش حسن بن عبدالله بحراني است او شيعه اي مؤمن و از اهل علم است كه همراه با ديگر سادات مدينه در خارج از قلعه شهر زندگي مي كند. او به من گفت: از كتاب هاي فقهي شرح لمعه شرايع و مناسك حج مرحوم شيخ محمد حسن نجفي صاحب جواهر را در اختيار دارم (ص247). پيشتر در هندوستان شنيده بودم كه فدك را به سادات مدينه پس داده اند از اين رو از وي پرسيدم: آيا فدك را به شما واگذار كرده اند؟ گفت: خير. فدك همچنان در دست حكومت است و دولت آن را در تصرف خود دارد! ... قبر اسماعيل فرزند امام جعفر صادق ع را زيارت كردم. قبه اي بزرگ دارد. در سمت شرقي مقبره خانه آن حضرت قرار دارد. گفته مي شود: اين خانه همان خانه امام زين العابدين ع است. بسيار مسرور و شادمان شدم; چون پيش از آن تفحص نموده خانه حضرت را پيدا نكرده بودم; خانه امام سجاد ع را زيارت كردم و دعا خواندم ... (ص261).