سفرنامه حج

بغداد

«بغداد شهرى است در غايت وسعت و معمورى»، شطّ العرب (دجله) در ميانه بغداد قديم و جديد روان است، شهر كهنه كه حصار ندارد بر جانب غربى دريا و بغداد نو بر جانب شرقى. و همه آبادى آن در اندرون قلعه است. با آن همه آبادى، ميدانهاى وسيعى در قلعه خالى از عمارت است; زيرا از رودخانه دور است.
ديوار قلعه به بلنداى ديگر قلعه هاست، «ليكن طرفه تدبيرى به كار برده اند كه به هيچ وجه از گلوله توپ آسيبى به ديوار قلعه نمى رسد». اگر به قدر سر مويى توپ را جانب بالا قائم نمايند، گلوله از فراز قلعه مى گذرد و اگر به سوى پايين نشانه گيرند گلوله بر زمين مى خورد.
قبله مردمان بغداد، مانند قبله هند جانب غروب آفتاب است، اما اندكى مايل به چپ.
و قصر كسرى كه شب ميلاد حضرت خاتم المرسلين و اشرف النبيين صلوات الله و سلامه (عليه و آله) شكسته و فرو ريخته بود، از بغداد به فاصله شش فرسخ و هنوز برجاست. از اين طاق شكسته تا كنار دجله سيصد و پنجاه و پنج قدم است.
جزاى حسن عمل بين كه روزگار هنوز خراب مى نكند بارگاه كسرى را .