تاریخچه شهر سمیرم

شهرستان سمیرم که قدمت آن به بیش از ۲٫۷۰۰ سال می‌رسد[نیازمند منبع] از دیر باز جزء مناطق و محدوده فارس بوده و از زمان قانونی شدن تقسیمات کشوری در سال ۱۳۱۶ جزء شهرستان آباده محسوب می‌گردید، به دنبال جنگ خونینی که با حمله توأم عشایر ترک قشقایی و لرهای بویر احمد در تیرماه ۱۳۲۲ در منطقه صورت گرفت، در سال ۱۳۲۴ سمیرم از استان فارس و شهرستان آباده جدا و به صورت بخش به فرمانداری شهرضا و استان اصفهان ملحق می‌گردد و سرانجام در مهرماه ۱۳۴۲ با مسافرت اسداله علم نخست وزیر وقت به شهرستان تبدیل می‌شود و اکنون از جهت رتبه‌بندی شهرهای ایران در ردیف شانزدهم شهرهای استان و یکصد و هشتاد و پنجم کشوری قرار دارد.

آورده اند كيخسرو سردار نامي وقهرما ن پر آواز شاهنامه در شرايط كولاك و برف تصميم مي گيرد ا ز گرد نه اي كه بعد ها به نام گردنه بيژن شهرت پيدا كرد عبور كند لذا بلنداي گردنه را پشت سرگذاشته ود يگر هيچ اثري از او يافته نمي شود .

در اين هنگام بيژن يكي از قهرمانان سپاه كيخسرو به قصد يافتن وي سي نفر از ياران سخت كوش سپاه را بسيج نموده و راهي گردنه محل عبور كيخسرو را در پيش مي گيرند .

پس از طي مسافتي طوفان سختي درمي گيرد و شرايط به گونه اي تغيير مي يابد كه ياران بيژن يكي پس از ديگري هلاك مي شوند و بنابر روايتي يكي از تيرهاي رها شده از كمان بيژن اين قهرمان بزرگ شاهنامه بر سنگي نشسته و اَكنون نيز اثر آن برجاست و در محدوده جغرافيائي كه شهرستان سميرم درآن واقع شده ا ست ودركوهپايه هاي زاگرس، تاريخ افسانه اي و اسطوره اي ايران با تاريخ مكتوب ومدون گره خورده و مرزهاي حوادث در هم نورديده مي شوند .

قدمت نقلها و ذكر حوادث اين خطه حكايت از پيشينه غني حيات آن دارد . شرايط آب وهوائي ، موقعيت مناسب امنيتي يعني حصا رهاي سر به فلك كشيده زا گرس و وفور آب هاي فراوان همه شرايط را براي اسكان گروه هاي مختلف جمعيتي فرا هم مي كرد.

سخن قاطع براساس تشبها ت اسمي در خصوص تاريخ اَدوار بسيار پيشين كاري بس مشكل مي با شد اما ملا حظه و يژ گي هاي جغرافيائي شا يد بتوا ند ما را به نتيجه اي نائل كرده اند.

در تاريخ ماد” ا ز سلاله سوم اور به لشكر كشي هائي عليه اور بيلوم آربل كه اكنون اربيل نا ميده مي شو د و سيمو روم از شهر ها ي كوهپايه ها ي دور دست زا گرس بوده سخن گفته شده ا ست .”

در ارتباط با واژ ه سيموروم قرائني چند حكايت از تطبيق اين منطقه با شهرستان ا مروز مي كند . شايان توجه است كه پادشاهان سلسله سوم اور تلاش وافر جهت تسلط به نواحي غربي امروزي ايران داشته و چنان كه در كتاب جغرافياي تاريخي ا يران باستان آمده ا ست .

” گيميل سين از پادشاهان سلسله سوم اور (12 ق.م ) برا ي ا ين كه بتواند نواحي كردستان را در اختيارداشته باشد (وردنر) را كه مردي توانا بود حكومت نواحي(گنهر) و (هما- زي) و (اردبيل) و (ايشار) و (سو بار تو) و (كرده) داد .”

تسلط بر كردستا ن ا مروزي و اردبيل (كرد ستان وعراق) سبب مي گرديد كه لشكركشي به كوهپايه هاي شرق زاگرس جزء مناطق دور دست قلمداد گردد بر ا ساس ظواهر كلام و استنادات تاريخي و جغرافيايي با توجه به ا ينكه جزء شهرستان سميرم در طول تاريخ درمنطقه مركزي ايران و سلسله جبال زا گرس ناحيه اي به اين نام و نامها ي مشابه د ر هيچ متو ني ذ كر نگرد يده ا ست به نظر مي ر سد كه سيموروم همان سميرم امروزي است و در ا ين صورت قد مت منطقه شگفت ا نگيز مي نما يد.

صرف نظرا زهجوم سلاله اور به سميرم دياكونف از لشكركشي ها ي نارام سوئنا نواده سارگون ا ز سلاله ا كد (قرن بيست وسوم قبل ا ز ميلاد) ياد ميكند و با توجه به كتيبه نارام سوئنا مي نويسد: ” در لوح مشهور پيروزي وي براي بار اول از لولو بيان ياد مي كند د ر نوشته اي كه نيم آن محو شده چنين منقول است : سيدور كه كو هستا نيان لولوبوم ر ا گرد آورد (ا ين نوشته محتملا” مربوط به تصوير د شمني ا ست كه مغلوب نارام سوئن گشته ا ست ) لشكر كشي عليه لولو بوم پايان منطقي يك سلسله عمليات جنگي بود كه آن پادشاه به كوهپايه هاي زا گرس عليه ناوار در دره رود ياله و سيموروم بر رود زاب كوچك و مارخا شي د ر عيلام وغيره به عمل آ ورد .

” قبا يل لولوبي ظاهرا” بخش وسيعي از كوهها و كوهپايه را از قسمت علياي دياله گرفته تا درياچه اروميه و حتي آن سوتر به طرف شمال غربي ا شغال كرده بود ند . به ظن غالب لولوبيان با عيلاميان قرا بت داشتند چنان كه ذكر شده با توجه به عدم دسترسي به منا بع متعدد ا ظهار نظر قطعي پيرامون تطبيق نام سيموروم با سمير م كاري بس مشكل ا ست ا ما قرائن تاريخي و جغرافيا ي تا حدودي سبب نزد يكي ا ين دو منطقه مي شود كه حكايت از تاريخ بسيار كهن و درخشان سميرم دارد .

لسترنج مي نويسد :” مستوفي در طارم پايين قلعه مهم شميران را نام برده كه اكنون محل آن معلوم نيست و يا قوت كه خرابه ها ي آن را ديده آن را سميران ضبط كرده .” اما بدون شك ا ين سميران با سميرم ذ كر شده دركتاب دياكونف منطبق نمي باشد زيرا طارم از ايالا ت جبال و در رشته كو ه ها ي ا لبرز وا قع شده ا ست ا ما ا شاره به ا ين نكته كه سميرم بر روي رود زاب كو چك واقع شده جاي تعمق و برر سي بيشتر ي دا رد .

برا ساس نظر لستر نج رود زاب كو چك د ر قسمت شرقي دجله واقع است. به نظر مي ر سد نامي ا ز منطقه سميرم در ا ين حد ود نَه د ركتاب لستر نج و نَه در هيچ كتاب جغرافيا يي نيا مده است و با توجه به اشاره دياكونف به سميرم دركو هپايه ها ي زا گرس و همچنين تأ كيد لسترنج برا ينكه اسم نهرهاي (از اب بالا و پا يين )در زما نهاي مختلف تغيير پيد ا نمو ده ا ست به نظر مي ر سد كه سمير م كنوني در ا ستان فارس همان سميرمي مي با شد كه سلاله ا كد آ نجا ر ا تسخير نموده ا ند ا لبته با توجه به دامنه فتوحات ا ين سلسله ها به ويژ ه ا كد يها كه از مناطق تحت تسلط عيلا م تا ا روميه را به تسخير آو رده بود ند ، فتح سمير م چندان دور از ذ هن به نظر نمي رسد.

با آشكارتر شدن زواياي پنهان تاريخ ايران و وجود آثار كتبي و باستان شناسي ، بسياري ا ز ويژگي ها و وقايع تاريخي ايران باز گو و به رشته تحرير در آمده و قد مت تاريخي و آثار متعدد اجتماعي ا ين خطه نيز بر همگان آشكار گرديده است .

در سال 1341 هجري شمسي پر فسورو اندنبرگ بلژيكي براي ادامه بررسيها ي تاريخي و باستان شناسي خود به ا يران آمده و در نامه مورخ 2 ديما ه 1341 شمسي نتا يج سفر خود را به رشته تحرير در آورده كه قسمتي ا ز آن كه مربوط به آثار به جامانده در شهرستان سميرم مي باشد به شرح ذيل ا ست :

1. اطلاع بر وجود نيايشگا ه مهم و معتبري از دوره ساسانيان و نوشته پهلو ي در تنگ جلو شهرستان سميرم .

2. پنج پا يه جايگا ه آتش در شهر سميرم .

3. پنجمين ميل سنگي بر روي تپه ا ي طبيعي د ر مشرق سميرم و د ر فاصله كيلو وجود دا شت كه آن نيز ا ندا زه گيري و عكس برد ا ري شد .

اين ميل مهم زيارتگا ه مردم حول وحوش بوده ا ست . اما شا يد يكي از بناهاي مهم تاريخي بجا ما نده د ر ا طر ا ف سمير م قلعه سنگي يا دژ بهمن مي با شد .

لسترنج : شهر برك ر ا قلعه كهن بهمن قلمد اد كرده ا ست و ا ين قلعه د ر يك ما يلي جنوب شهر فرك قرار دارد در ا ين صورت با توجه به ا ين كه فرك د ر سه منزلي جنوب خا وري دارا بگرد قرار دارد منطبق با قلعه سنگي سميرم نمي با شد اما در كتاب ا قليم پا ر س آمد ه ا ست ” كه ا ين قلعه بين را ه كمه به سمير م در دَه كيلو متري جاد ه فرعي ا زده حنا قراردا رد و شامل يك قلعه سنگي بزرگي در با لاي كوه مرتفعي مي با شد .”

در كمر ا ين كو ه كتيبه ا ي لا يقرا ء ديده مي شو د و بالاي كو ه دو حوض بزرگي كه د ر سنگ كند ه شده بود وجود د ا شت كه گويا مخازن آب ساكنين قلعه بوده ا ست هر يك ا ز ا ين مخازن سنگي داراي 11 متر و طول 30/4 متر عمق و30/3 عمق و13 عدد پله بود كه طول هر كد ا م ا ز پله ها 70 سا نتيمتر وعرض آن ها 28 سا نتيمتر وبلندي هر يك 25 سا نتيمتر بود. 

در قله كو ه كه به نام د ژ بهمن نا ميد ه مي شود بر روي 4 ستون سنگي كه د ر چها ر طرف سطح فوقا ني كو ه قرار دارد كتيبه هائي بر جسته وگود نقر شد ه است در صخره جنوب شرقي در كنار سنگ نبشته ا ي به خط پهلو ي ساساني حو ضچه ا ي كنده شد ه سنگ نبشته به خط پهلو ي در پنج سطر ود ر كنار آن چند سنگ نبشته ديگر به خط عربي ديد ه مي شو د.

د ر قله سنگي آثار وبقا ياي صنا يع د ستي به وفور مشا هده شده وبسياري ا ز ساكنين محل شاهد ا ستخر اج متعد د ا ين آثار ا ز د ل خا ك منطقه بوده ا ند . اگر چه نزولا ت آ سماني وحوادث طبيعي سبب نا خوانا شد ن كتيبه ها وسنگ نبشته ها شده اند ولي يقينا” با بذل توجه خاص پرده از وا قعيت ها ي تاريخي محل بردا شته خو ا هد شد.

صرف نظر از قله سنگي مردم منطقه سميرم به آثار تاريخي متعلق به ايران باستان در نواحي ديگر منطقه ازجمله تخت سليمان اشاره مي كنند كه اين موضوع بررسي هاي جامع تري را طلب مي نمايد.

يكي از آ ثار تاريخي به د ست آمده در سميرم آ تشدان سنگي مربوط به عهد هخامنشيان است . كه حكايت از قد مت تاريخ وتحول در زند گي مرد م سمير م دارد.

چنان كه پيشتر آ مد با توجه به كمبود منا بع و مآخذ شرح سوابق و حوادث و قد مت سمير م د ر ا زمنه بسيار گذ شته كاري ، بس مشكل است اما شوا هد وقرائن و ا قوال چشم انداز رو شني ر ا مي گشا يد كه با تلاش و اِمداد علوم مرتبط يقينا مي توان به نتايجي نائل آ مده و ابهامات سايه افكنده بر ا ين قسمت ا ز تاريخ سميرم را رو شن نمو د.