پژوهش و سازندگي

درخت ملج يکي از ارزشمندترين درختان صنعتي جنگل هاي شمال کشور است که از گرگان تا ارسباران انتشار دارد. متاسفانه به دليل شيوع بيماري مرگ نارون در رويشگاه هاي اين گونه، تعداد بيشماري از درختان ملج نابود شده و نسل اين گونه ارزشمند در معرض خطر جدي قرار گرفته است. به همين دليل تلاش هاي زيادي در راه شناخت و حفظ اين گونه ارزشمند شده است که يکي از آنها ارزيابي اکوسيستم هاي داراي درختان سالم و بيمار به منظور مطالعه رابطه تعادل طبيعي اکوسيستم با سلامت فيزيولوژيک درختان است. يکي از روش هايي که امروزه براي ارزيابي اکوسيستم به کار مي رود استفاده از مطالعات کمي آنزيم هاي ميکروارگانيسم هاي خاک است. به دليل کاهش شرايط زيستي از سطح به عمق خاک و نيز افزايش محدوديت هاي زيستي در عمق هاي پايين تر، فراواني ميکرو و ماکروارگانيسم هاي موجود در افق هاي زيرين خاک کاهش مي يابد. به همين دليل فعاليت مختلف آنزيم هاي خاک که تابعي از فعاليت موجودات خاکزي هستند از سطح به سمت عمق روندي کاهشي دارد. اما بروز اختلالات مختلف ممکن است منجر به بر هم خوردن تعادل طبيعي اکوسيستم شده و در نهايت اين امر به مهاجرت موجودات به افق هاي پايين تر بينجامد. در نتيجه اين امر روند کاهشي فعاليت آنزيم هاي خاک از سطح تا عمق مختل شده و منحني مربوطه از حالت کاهنده به حالت نوساني تغيير مي کند. در اين پژوهش با استفاده از اين پديده و نيز به کمک مطالعه تغييرات آنزيم فسفومونواستراز در خاک هاي مناطق جنگلي در چهار رويشگاه مختلف گرگان، نوشهر، اسالم و ارسباران، اکوسيستم هاي مورد نظر ارزيابي شدند. نمونه برداريها در اوايل سال 1383 در ابتداي فصل رويش انجام شد. هدف از انجام اين مطالعه، آزمون فرضيه تاثير تعادل طبيعي اکوسيستم در حضور پايه هاي سالم و نيز وجود پايه هاي بيمار در اکوسيستم هاي نامتعادل است. نتايج با روش GLM (General Linear Model) با استفاده از آزمون توکي مقايسه شدند. نتايج اين بررسي حاکي از آن است که به جز يک مورد تمامي اکوسيستم هاي داراي پايه هاي سالم از اکوسيستم هاي متعادل و تمامي اکوسيستم هاي داراي پايه هاي بيمار در زمره اکوسيستم هاي نامتعادل هستند. علاوه بر اين مقايسه ميانگين فعاليت آنزيم در هر يک از افق هاي مطالعه شده در اين دو گروه اکوسيستم، نشان دهنده افت چشمگير فعاليت موجودات خاکزي در اکوسيستم هاي داراي درختان ملج بيمار است. در واقع با استناد به اين نتايج مي توان اظهار داشت که براي نجات اين گونه ارزشمند جنگل هاي شمال کشور رديابي فنوتيپ ها و در نهايت ژنوتيپ هاي مقاوم به بيماري مرگ نارون به تنهايي کافي نيست. به بيان ديگر بر هم کنش عوامل مختلف زيستي و وجود تعادل طبيعي اکوسيستم نقش به سزايي در حفظ سلامت پايه هاي ملج و يا عدم شيوع بيماري در اين اکوسيستم ها دارد. با توجه به نتايج فوق لازم است براي حفظ ذخاير ژنتيکي ارزشمند اکوسيستم هاي بکر مديريت ويژه اي در نظر گرفته شود.