سایر رذایل اخلاقی

1. یاران سركشی
من شغل نفسه بغیر نفسه، تحیر فی الظلمات، و ارتبك فی الهلكات، و مدت به شیاطینه فی طغیانه .(خطبه 157)
هر كس كه خود را برای غیر خویشتن مشغول بدارد، در تاریكی ها متحیر ماند و در مهلكه ها آشفته و مشوش گردد و شیاطین مسلط بر او، او را در طغیانگری ها بكشند (یاری نمایند).
2. دوری از مواضع تهمت
من وضع نفسه مواضع التهمه، فلا یلومن من اسا به الظن .(حكمت 159)
هر كس خود را جایی قرار دهد كه باعث تهمت وارد آمدن به او می شود، پس البته نباید آن كس را كه به او بدگمان شود سرزنش و ملامت كند.
3. همنشینی با هوسرانان
مجالسه اهل الهوی منساه للایمان و محضره للشیطان .(خطبه 86)
همنشینی با هوسرانان باعث از یاد رفتن ایمان و حاضر شدن شیطان است.
4. تکامل انسان ها
فرض الله ... ترک شرب الخمر تحصینا للعقل. (حکمت 252)
5. آفت و شجاعت
العجز افه، و الصبر شجاعه. (حكمت 4)
به ستوه آمدن، آفت است و نستوهی، شجاعت.
6. از كینه ورزی بپرهیز!
قد اصطلحتم علی الغل فیما بینكم، و نبت المرعی علی دمنكم. و تصافیتم علی حب الامال، و تعادیتم فی كسب الاموال . (خطبه 133)
شما بر كینه ورزی به یكدیگر، هم داستان شده اید و گیاهان و سبزه ها بر روی سر كین گاه ها (یا كینه های دیرینه) شما روییده است و در دوستی و دلبستگی به آرزوها با یكدیگر متفق شده اید و در به دست آوردن مال و ثروت، با یكدیگر دشمنی می كنید.
7. رفع بدی با بدی
ردوا الحجر من حیث جا؛ فان الشر لا یدفعه الا الشر . (حكمت 314)
سنگ را از همان جا كه آمده بازگردانید، زیرا بدی را جز با بدی نتوان دفع كرد.
8. پرهیز از بدگمانی
لیس من العدل القضا علی الثقه بالظن . (حكمت 220)
با تكیه به گمان به زیان كسی كه مورد اعتماد می باشد، داوری كردن ، از عدل و داد به دور است.
9. آمیختن با شاهان
من ملك استاثر. (حکمت 160)
هر كه به فرمانروایی برسد مستبد و خودكامه می گردد.
10. پرهیز از منت گذاشتن
من كتابه للاشتر لما ولاه مصر: ایاك و المن علی رعیتك باحسانك او التزید فیما كان من فعلك، او ان تعدهم فتتبع موعدك بخلفك، فان المن یبطل الاحسان، و التزید یذهب بنور الحق، و الخلف یوجب المقت عند الله و الناس. قال الله تعالی: كبر مقتا عند الله ان تقولوا ما لا تفعلون .(نامه 53)
فرمان مبارك امیرالمومنین علیه السلام به مالك اشتر وقتی او را والی مصر و اطراف آن ساخت:
بپرهیز از منت گزاردن بر مردم جامعه خود به خاطر احسانی كه به آنان كرده ای، و از زیاد شمردن كاری كه در حق آنان انجام داده ای و بپرهیز از تخلف از وعده ای كه داده ای؛ زیرا منت گزاردن احسان را باطل می كند و زیاد شمردن كاری كه به سود جامعه انجام گرفته است نور حق را از بین می برد و تخلف از وعده موجب عداوت در نزد خدا و مردم می گردد. خداوند متعال فرموده است: عداوتی است بزرگ در نزد خداوند این كه بگویید چیزی را كه به آن عمل نمی كنید.
11. تحذیر از سبكسری
من كتاب له الی اهل البصره: فان خطت بكم الامور المردیه، و سفه الارا الجائره، الی منابذتی و خلافی، فها انذا قد قربت جیادی، و رحلت ركابی .(نامه 29)
در نامه ای به اهل بصره می نویسد: بعد از این هرگاه اموری هلاك كننده و اندیشه های منحرف از حق باز هم شما را به مخالفت و ستیزه جویی با من براند و برانگیزد، پس بدانید كه من، همانا و به تحقیق اسبان عربی خود را نزدیك ساخته و جهاز شتران خویش را بر روی كمر آن ها بسته ام.
12. زایل شدن نظر
الخلاف یهدم الرای. (حكمت 215)
ناسازگاری، رای و نظر را از بین می برد.
13. پرهیز از عجله در امور
ایاك و العجله بالامور قبل اوانها، او التسقط فیها عند امكانها، او اللجاجه فیها اذ تنكرت، او الوهن عنها اذا استوضحت. فضع كل امر موضعه .(نامه 53)
بپرهیز از شتابزدگی در امور، پیش از رسیدن موقع آن ها و از سستی و درماندگی در موقعیت مقتضی آن امور، و بپرهیز از لجاجت، در موقعی كه مشكل و ابهام انگیز باشند و از مسامحه درباره آن امور، وقتی كه آشكار شده اند، پس هر امری را در موضع خود قرار بده.
14. فرو رفتن در منجلاب ربا
ن اتجر بغیر فقه، فقد ارتطم فی الربا .(حكمت 447)
كسی كه بدون آگاهی از احكام اسلام تجارت كند، در منجلاب ربا فرو رود.
15. یاران روزگار
الجزع من اعوان الزمان. (حكمت 211)
بی تابی، از یاران روزگار است. (و به ضرر او تمام خواهد شد).
16. فراهم كننده زشتی ها
الشر جامع مساوی العیوب. (حكمت 371)
سیری ناپذیری، فراهم آورنده عیب های زشت است.
17. توصیه به همنشینی پاكان
من كتابه للاشتر: و الصق باهل الورع و الصدق، ثم رضهم علی الا یطروك و لا یبجحوك بباطل لم تفعله؛ فان كثره الاطرا تحدث الزهو و تدنی من الغره .(نامه 53)
در نامه به مالك اشتر فرمودند: به پاكدامنان و راستگویان بسیار نزدیك شو! آن گاه ایشان را عادت ده كه در صدد چاپلوسی تو بر نیایند و تو را با بیان كارهایی كه نكرده ای به دروغ خشنود نسازند كه به راستی چاپلوسی زیاد و پی در پی ، تكبر و خودخواهی در انسان پدیدار می كند و حمیت و غرور را به او نزدیك می سازد.
18. دور كردن بدی
احصد الشر من صدر غیرك، بقلعه من صدرك .(حكمت 178)
بدی را از سینه دیگران با ریشه كنی آن از سینه خودت ، دور كن.
19. توصیه علی ـ علیه السّلام ـ به مالك اشتر
من كتابه للاشتر: لا تعجلن الی تصدیق ساع، فان الساعی غاش، و ان تشبه بالناصحین .(نامه 53)
نامه ای است از آن حضرت علیه السلام به مالك اشتر: هرگز برای تصدیق سخن چین شتاب مكن؛ زیرا سخن چین خیانت پیشه است، اگر چه خود را به خیرخواهان تشبیه كند.
20. فضایل بی حد علی ـ علیه السّلام ـ
من كتاب له لی معاویه: و لولا ما نهی الله عنه من تزكیه المرء نفسه، لذكر ذاكر فضائل جمه، تعرفها قلوب المومنین، و لا تمجها اذان السامعین .(نامه 27)
نامه ای است از امیرالمومنین علیه السلام به معاویه: اگر این امر نبود كه خداوند از خودستایی انسان، نهی فرموده، هر آینه (مقصود خود امیرالمومنین است) فضایل فراوانی را ذكر می كرد كه دل های مومنان آن فضایل را می شناسد و گوش های شنوندگان آن ها را به دور نمی افكند.
21. حذر از طاعت فاسقین
الا فالحذر الحذر من طاعه ساداتكم و كبرائكم ... فانهم قواعد اساس ‍ العصبیه. و دعائم اركان الفتنه ... و هم اساس الفسوق، و احلاس العقوق .(خطبه 192)
آگاه شوید! برحذر و بیمناك باشید از اطاعت آقایان و بزرگان خود، كسانی كه از ارزش های واقعی حیثیت خود را بالاتر تلقی كردند و بالاتر از نسب خود سربلند نمودند، این خودخواهان خودكامه، برپا دارنده پایه عصبیت اند و به ستون های فتنه و همداستان های منكرین حقوق رسول خدا صلی الله علیه و آله و امام بر حق.
22. معادن همه خطایا
اهل الضلال معادن كل خطیئه، و ابواب كل ضارب فی غمره .(خطبه 150)
اهل ضلال، معدن همه خطایایند و درهای ورودی همه گمراهان و عقیده مندان باطلند.