پژوهش هاي حفاظت آب و خاك (علوم كشاورزي و منابع طبيعي)

کمبود منابع آب و نيز تغييرات کمي و کيفي آنها، تجديد نظر درباره ارايه برنامه ها و تصميم گيري هاي تخصيص اين منابع در مديريت يک پارچه آبخيز را ضروري نموده به اين منظور نتايج مختلف تخصيص هاي متفاوت منابع آب سد بوستان استان گلستان مورد پژوهش قرار گرفته است. توجه به امنيت آبي ساكنين پايين دست سد و در عين حال كاهش خطر وقوع سيل در اراضي پايين دست از جمله اركان مديريت بهره برداري از سد محسوب مي شود. کنترل و تنظيم سطح آب در مخزن سد، به طوري که بتوان آب کافي براي تامين نياز آبي به خصوص در ماه هاي کم آب ذخيره نمود و در عين حال حجم خالي لازم به منظور کنترل سيلاب ها را فراهم آورد و همچنين نيازهاي اکولوژيکي پايين دست را تامين کرد، از اهداف اين پژوهش بوده است. در اين پژوهش با بررسي داده هاي دبي جريان ثبت شده، مشاهده گرديد که 4 ماه سيلابي در منطقه مورد مطالعه وجود دارد. اين 4 ماه شامل ارديبهشت، خرداد، مرداد و شهريور مي باشند. براي كاهش معضلات تخصيص منابع آب بين کاربران در اثر ديدگاه ها و اهداف مديريتي مختلف بهره برداران منابع آب، 16 سناريوي مديريتي خاص تدوين شد. مقادير دبي ماهانه ايستگاه هيدرومتري تمر در سال آبي 78-1387 به کمک مدل سري زماني SARIMA پيش يابي گرديد. سپس، نحوه تخصيص و بهره برداري بهينه منابع آب سطحي با توجه به مقادير پيش يابي شده به صورت ماهانه مورد ارزيابي قرار گرفت. 5 معيار جهت ارزيابي اثرات اجراي سناريوها تعيين شد. اين 5 معيار عبارتند از (1) ميزان حجم خالي مخزن در ماه هاي سيلابي، (2) ميزان آب ذخيره شده در پايان يک سال آبي، (3) خطر احتمال طغيان در پاياب سد، (4) ميزان دبي سيل خروجي از مخزن و (5) خطر شکست سد در هنگام وقوع سيل به منظور موازنه نتايج به دست آمده از اجراي سناريوهاي تدوين شده، و نيز تعيين سناريو يا سناريوهاي برتر فن تصميم گيري چند معياره فازي به کار گرفته شد. به اين منظور، پس از محاسبه مقدار معيارها در کليه سناريوها و فازي سازي آنها، معيارهاي ياد شده به کمک فرآيند FAHP وزن دهي گرديدند. سپس، 16 سناريوي تدوين شده با استفاده از روش TOPSIS جهت تعيين برترين سناريوها اولويت بندي شدند. با توجه به نتايج به دست آمده مشاهده گرديد كه سناريوهاي تدوين شده در 9 اولويت قرار گرفتند و سناريوي 7 اولويت اول را به خود اختصاص داده است. اين سناريو شامل انجام اقدامات کنترل سيل فقط در ماه هاي ارديبهشت و مرداد مي باشد و در ساير ماه ها هيچ گونه اقدام کنترل سيل صورت نمي گيرد. اين پژوهش مي تواند در آينده در قالب يک سيستم پشتيبان تصميم گيري براي نيل به مديريت بهره برداري بهينه از مخازن، توسعه پيدا کند.

 نسخه قابل چاپ