تايپك شيعه شناسي

شیعه، رافضی نیست

واژه‏هایی مانند رافضی که گاه به معنای شیعه استعمال می‏شود، چه تفاوتی با مفهوم شیعه دارد؟

واژه شیعه مفهومی عام است که طبق تعریف پذیرفته شده همه فرقه‏ها و گروههای شیعی، مانند زیدیه و کیسانیه و اسماعیلیه و ... را شامل می‏شود; اما در این میان واژه‏های دیگری نیز وجود دارد که با این مفهوم عام تفاوت هایی دارد برخی از این واژه‏ها عبارت است از:

1 . رافضی

رفض به معنای رد کردن و ترک و و اگذاشتن کاری است . مخالفان شیعه این واژه را معمولا برای مذمت و بد گویی به کار می‏برند.1
درباره این واژه گفته شده است: از آن جا که شیعیان خلافت دو خلیفه اول را رد کردند رافضی خوانده می‏شوند.2
برخی نیز گفته‏اند . رافضی به شیعیانی گفته می‏شود که به جهت موضع نسبتا ملایم زید درباره دو خلیفه اول در هنگام قیام خود، اردوی وی را ترک کردند.3
هر یک از دو معنا را که بپذیریم واژه رافضی با شیعه در مفهوم عامش مترادف نیست ; زیرا این کلمه گروه هایی از زیدیه را در بر نمی‏گیرد.

2 . جعفری

امام جعفر صادق (ع) با تلاش بسیار خود به شیعیان معتقد به رهبری امامان معصوم (ع) هویت فقهی و کلامی ویژه‏ای بخشید .
از این رو، شیعیان بهره‏مند از آموزه‏های آن بزرگوار جعفری شهرت یافتند .
امروزه واژه جعفری با شیعه اثنی عشری مترادف می‏نماید; اما ذاتا اسماعیلیان را نیز شامل می‏شود ; زیرا آن‏ها به امامت امام جعفر صادق (ع) اعتقاد دارند .

3 . امامی

در دوران هر یک از امامان به شیعیانی که به امامت امامان معصوم (ع) از فرزندان حضرت فاطمه (س) اعتقاد داشته‏اند و این خط سیر را تا امام دوازدهم ادامه می‏دادند، امامی خوانده می‏شدند . امامی در سیر تاریخی اش، به تناسب زمان‏های مختلف معانی دیگر، چون ترادف با شیعه در زمان حضرت علی (ع) نیز داشته4 ولی امروزه معنایی معادل اثنا عشریه دارد .
واژه شیعه مفهومی عام است که طبق تعریف پذیرفته شده همه فرقه‏ها و گروههای شیعی، مانند زیدیه و کیسانیه و اسماعیلیه و ... راشامل می‏شود; اما در این میان واژه‏های دیگری نیز وجود دارد که با این مفهوم عام تفاوت هایی دارد.

4 . خاصة

این واژه بیش‏تر در متون فقهی و در مقابل لفظ عامه (اکثریت مسلمانان) به کار می‏رود و به معنای شیعه است . معنای ویژه‏تر این واژه درمتون فقهی امامیه اثنا عشریه است که فقه خود را از امامان معصوم دوازده گانه می‏گیرند .

5 . علوی

شاید این واژه در زمان هایی برگرایش کلامی شیعه (اعتقاد به برتری حضرت علی (ع)) دلالت می‏کرده است ; اما بعدها بیش‏تر در معنای نسبی اش بیان وابستگی نسبی افراد به حضرت علی (ع) به کار رفته است .

6 . فاطمی

این واژه بیش‏تر در معنای نسبی کاربرد دارد و برای تبیین تمایز فرزندان امام حسن و امام حسین علیهما السلام - از فرزندان محمد حنفیه که کسانی که خود را بدو منسوب می‏ساختند، به کار می‏رود; زیرا محمد حنفیه از فرزندان حضرت فاطمه (س) نبود ; هر چند در شمار فرزندان حضرت علی (ع) جای داشت .

7 . طالبی

این واژه نیز مفهومی نسبی دارد ; ولی دایره شمولش از دو واژه پیشین بیش‏تر است . طالبی به معنای فرزندان ابو طالب است که فرزندان آن بزرگوار از طریق غیر از حضرت علی (ع) را نیز شامل می‏شود .
فهم دقیق این واژه با مطالعه کتاب «مقاتل الطالبین‏» ابو الفرج اصفهانی به دست می‏آید که در آن از قیام‏های همه طالبی‏ها و از جمله قیام‏های فرزند ان جعفر بن ابی طالب نیز نام برده است .

تبیان