تايپك شيعه شناسي

سيره علما و مراجع تقليد در عزاداري سالار شهيدان عزاداري براي معصومين بخصوص عزاداري سالار شهيدان و اصحاب آن حضرت از ديدگاه شرع مقدس اسلام و پيامبر اكرم و تمام ائمه و علماي اسلام و مراجع تقليد كه به نيابت از امام معصوم، امور شرع به دست آن‌ها سپرده شده و مردم به‌وسيله آن‌ها هدايت مي‌گردند، امري بسيار موجه و قابل قبول، و داراي پاداش اخروي و بركات مادي و معنوي است. بخصوص عزاداري سالار شهيدان يكي از علل بقاي دين اسلام و پايداري مكتب تشيع مي‌باشد.
علماي اسلام بر اساس سنت حسنه ديرين علماي سلف كه برگرفته از سيرة معصومان است در روزهاي شهادت معصومان خصوصاً در دهه‌هاي محرم و صفر اقدام به برگزاري مراسم عزاداري در بيوت خود مي‌کنند و در اين عزاداري‌ها چندين سخنران را دعوت و به ذكر فضائل و مناقب اهل بيت عليهم السلام مي‌پردازند. در اين مراسم علاوه بر مرثيه خواني مداحاني نيز دعوت مي‌شوند كه به برگزاري مراسم سينه زني و نوحه خواني اقدام مي‌نمايند كه نمونه آن را در سيماي جمهوري اسلامي كه در حضور رهبر معظم انقلاب حضرت آيت ا... العظمي خامنه‌اي (مد ظله) برگزار مي‌شود مشاهده نموده‌ايم كه بسيار محترمانه و با احترام و قابل استفاده است. هم منبري واعظ دعوت مي‌كنند و هم نوحه خوان و مداح و بزرگان نيز در آن حضور دارند. سنت تمام علماي اسلام و مراجع تقليد بزرگوار شيعه فعلي و گذشته به همين روال برگزار شده و مي‌شود. ميانه روي و دوري از افراط و تفريط در عزاداري، از اصول ثابت همه علماي اسلام است.(1)
سينه زني يكي از روش‌هاي عزاداري مي‌باشد كه در كنار ساير روش‌ها براي حفظ ارزش‌هاي ديني بسيار خوب و مناسب است. و در تمام عرف‌ها و جوامع رواج داشته و دارد و اختصاص به عزاداري معصومان ندارد، بلكه در ميان هر قومي و در فقدان بزرگان احتمال دارد كه مردم با سينه زني به عزاداري بپردازند.
اما در عزاداري معصومان به‌ويژه امام حسين عليه السلام بسيار برجسته و رايج مي‌باشد كه در ميان شيعه رونق وسيعي دارد و در تمام كشورهاي اسلامي و غير اسلامي كه شيعيان حضور دارند در ماه محرم در عزاداري امام حسين عليه السلام به سينه زني و زنجير زني مي‌پردازند و تصاوير و فيلم‌هاي ويديوئي آن در مراكز فرهنگي وجود دارد، بنابراين سينه زني يكي از روش‌هاي رايج عزاداري عرفي مي‌باشد و در كنار آن مداحي نيز انجام مي‌گيرد كه در صورت سالم بودن از افراط و تفريط، كاملاً مقبول است، مداحان و شعراي اهل بيت در طول تاريخ به خاطر مرثيه خواني و مداحي اهل بيت مورد تشويق قرار گرفته‌اند. در سيرة امامان معصوم برگزاري مراسم روضه خواني همراه با تبليغ احكام اسلام(2) و امر به معروف و نهي از منكر و تبيين سيره اهل بيت يكي از بهترين نوع عزاداري‌ها مي‌باشد كه با آرامش و متانت و وقار برگزار مي‌شود و احتمال دارد كه در هنگام برگزاري اين مجلس سينه زني هم وجود داشته باشد كه مورد توجه فقهاي عظام مي‌باشد.
چنان كه احتمال دارد مراجع تقليد نيز در اين مراسم شركت كنند و به سرور شهيدان اظهار عشق نمايند. براي نمونه در بين علماي شيعه و بزرگان معروف است كه در شهر سامرا جناب آيت ا... العظمي شيخ عبدالكريم حائري، مؤسس حوزه علميه قم، دسته سينه زني تشكيل مي‌داد و خودش نوحه مي‌گفت و طلبه‌ها و مؤمنين سينه مي‌زدند. اين عمل آن بزرگوار به خاطر فقدان دسته جات عزاداري در اين شهر بوده است. چون اكثر ساكنان آن، اهل سنت بوده‌اند. لذا شيخ مرحوم براي تجليل از مقام سرور شهيدان، خودش به اين سنت حسنه اقدام مي‌نمود و شخصا دسته و هيأت سينه زني تشكيل مي‌داد(3) و در زمان‌هاي بعدي و در حال حاضر ما خودمان شاهد حضور علما و بزرگان و مراجع در مراسم سينه زني و دسته‌هاي عزاداري هستيم كه جامة سياه پوشيده و در اين عزاداريها شركت مي‌نمايند. مراجع بزرگواري چون آيت ا... بروجردي، امام خميني، آيت ا... اراكي، آيت ا... گلپايگاني و آيت ا... مرعشي نجفي، در دسته‌هاي سينه زني شركت مي‌نمودند. آيت ا... بروجردي بر پيشاني خود گل مي‌ماليد و سينه مي‌زد و شيخ عبدالكريم از فيضيه دسته عزاداري حركت مي‌داد.(4) در شهر زنجان، بزرگ‌ترين دسته‌هاي عزاداري در ايام محرم تشكيل مي‌شود. دسته‌هاي حسينيه و زينبيه و ساير دسته‌هاي عزاداري، اما بايد توجه داشته باشيد كه افراط و تفريط به طور كلي در دين اسلام مردود است، چنان كه امير المؤمنين عليه السلام فرموده است: «جاهل را نمي‌بيني مگر در دو حال يا افراط يا تفريط»(5).
بنابراين افراط و تفريط در هر عملي مردود است. يكي از اين موارد نيز سينه زني و عزاداري است،‌ كه نبايد آن را با خرافات در آميخت و هر چيزي كه با خرافات عجين شود اصل و اساس آن مورد تحريف قرار خواهد گرفت. پس براي حفظ اصل عزاداري و سينه زني بايد افراطهاي به وجود آمده را از آن زدود.

پي‌نوشت‌ها

1. ر. ك: رباني خلخاني، عزاداري از ديدگاه مرجعيت.
2. شيخ مفيد، الارشاد، قم،‌ آل البيت، چ 2، 1416، ج 2، ص 263. تشويق دعبل خزاعي توسط امام رضا عليه السلام كه حضرت به او جايزه‌اي داد، نمونه‌اي بارز و مستند است.
3. رباني خلخالي، علي، عزاداري از ديدگاه مرجعيت، 1411، ص 122 170؛ و عباس زاده، سعيد، نگهبان بيدار، تهران، سازمان تبليغات اسلامي، 1373، ص 102، به نقل از عنصر امر به معروف و نهي ازمنكر، شهيد مطهري، ص 98.
4. رباني خلخالي، علي، پيشين، ص 122 170؛ و عاملي، سيد شرف‌الدين، فلسفه عزاداري و شهادت.
5. نهج البلاغه، كلمات قصار

هفته نامه پرتو سخن