تاریخ ایران- سلسله صفویان

شاه محمد و بزرگان دولتش، همینکه از توجه عباس میرزا و مرشد قلى خان به سوى قزوین خبر یافتند، از اصفهان با سى هزار سوار بیرون آمدند و از راه گلپایگان رو به پایتخت نهادند. در نزدیکى قم، به ایشان خبر رسید که شاهزاده و خان استاجلو وارد قزوین شده، شهر را به آسانى در اختیار گرفته‏اند. این خبر بر تشویش و نگرانى على قلى خان استاجلو و اسماعیل قلى خان شاملو و سران دولت شاه افزود. حاکم قم نیز خود را هواخواه عباس میرزا نشان داد و دروازه شهر را بر روى شاه محمد نگشود. چون به ساوه رسیدند، بسیارى از افراد سپاه هم، که در قزوین زن و فرزند و خانه داشتند، بى اجازه خدمت را ترک گفته رو به پایتخت نهادند. دلیل ترک سربازان و امیران سپاه شاه محمد آن بود که مرشد قلى خان پس از ورود به قزوین، سربازان و قورچیان خود را در خانه هر یک از امیران و قورچیان سپاه شاه محمد جاى داده و اعلام کرده بود که اگر به قزوین نیایند، زنان و فرزندان و اموالشان به میهمانان ناخوانده تعلق خواهد گرفت.

اولیاى دولت شاه محمد که ستاره اقبال خود را رو به افول دیدند؛ به رایزنى و چاره جویى پرداختند. عاقبت مصمم شدند که به سوى قزوین پیش روند. ولى در نزدیکى پایتخت از سى هزار سوار حاضر در موکب همایونى، تنها ده هزار بیش باقى نماند و دیگران به قزوین گریختند. چون بر شاه محمد و سران دولت او مسلم شد که سپاهیانش رأى جنگ ندارند، تصمیم گرفتند به ظاهر عباس میرزا را بپذیرند، تا هنگام فرصت، مرشد قلى خان را از میان برداشته، شاهزاده را در اختیار خویش گیرند.

مرشد قلى خان که نگرانى شاه محمد و سران دولت او را از تسلیم و وارد شدن به قزوین دریافت، فرستاده‏اى نزد شاه و ایشان ارسال داشت و پیغام داد که هدف جز ایجاد یگانگى و اتفاق میان تمام طوایف قزلباش نیست، و با این اختلافات ایران تجزیه شده به دست بیگانگان خواهد افتاد؛ چنانکه در همان زمان آذربایجان در دست ترکان عثمانى و خراسان عرصه تاخت و تاز ازبکان بود. ضمنا" اولیاى دولت شاه محمد را اندرز داد که ترک دشمنى و حسد کنند و جملگى یک دل و یک زبان در سلطنت شاه عباس، که ارشد پسران شاه محمد است، همداستان شوند.

با این طرفند، اردوى شاه محمد در اندک زمانى از هم پاشید. على قلى خان و اسماعیل قلى خان و سایر بزرگان دولت وى، چون از یکدیگر بد گمان بودند؛ هر یک جداگانه و بى خبر به سوى قزوین شتافتند تا در اظهار بندگى و طاعت از دیگر رقیبان پیشى گیرند. اتفاقا" همگى شبانه به دولتخانه رسیدند. به دستور مرشد قلى خان، امیران را به دورن دولتخانه بردند و دور از یکدیگر، در عمارتهاى مختلف جاى دادند. در همان حال قورخمس خان شاملو - حکمران قزوین - با میرزا شاه ولى - وزیر مرشد قلى خان - و جمعى دیگر، به فرمان شاه عباس به اردوى شاه محمد رفتند و آن پادشاه تیره روز را، که با پسر و زنان حرم در یک فرسخى قزوین تنها و بى کس مانده بود، به شهر آوردند. شاه عباس در دولتخانه از پدر استقبال کرد و او را با برادر به حرم سرا برد.

روز دیگر مرشد قلى خان در ایوان عمارت چهل ستون قزوین، مجلس شاهانه آراست و امیران و ارکان دولت را در آنجا گرد آورد. در این مجلس شاه محمد، خود را از پادشاهى خلع و تاج شاهى را بر سر پسر گذاشت «حدود نیمه ماه ذیقعده 996 ق / 17 اکتبر 1588 م». شاه عباس که تا آن زمان خود را شاه خراسان مى‏شمرد، از آن تاریخ رسما" بر تخت سلطنت ایران نشست. در این هنگام هجده سال و دو ماه و پانزده روز از عمرش مى‏گذشت.