تاریخ ایران- سلسله آل زیار

جانشینان وشمگیر نیز افزون بر یک سده دیگر حکمروایی داشتند که دوران آنها نیز همچون خلافت اسلافشان به زد و خورد با خاندانهای محلی سپری شد.

طلوع و غروب این سلسله حکام محلی به نحو جالبی تأثیر محیط و زمانه را در تحول نسلهای انسانی نشان می‏دهد؛
این تحول در نزد آل زیار در وجود

• مرداویج از احساسات ضد تازی آغاز و در وجود
• قابوس به اوج عرب مآبی منجر شد. در رفتار
• وشمگیر با خشم و تحقیر نسبت به «مسوده» و هواخواهان عباسیان و بعد با کنار آمدن با آنها ظاهر شد و در کردار
• منوچهر به طاعت و انقیاد نسبت به سلطانی که خود را مولی امیر المؤمنین می‏خواند، رسید.

یک سرش برنج کاری در زمینهای مردابی گیلان را با لباس ژنده و سر و پای برهنه در وجود نیای سلسله نشان می‏داد و سر دیگرش، نسب نامه‏ای پر آوازه را عرضه می‏کرد که به پادشاهان ایران باستان می رسید.

سادگی و خامی نیای نخست خاندان تا حدی بود که رفتار و گفتارش مایه شرم و خجلت همراهان می‏شد و خردمندی و پختگی آخرین نام آور آن چنان بود که پند نامه‏اش نمونه کامل گفتار و کردار حکمت آمیز را در فرهنگ مردم ایران عرضه می‏کرد.

یک سده فاصله بین آغاز و انجام قدرت این سلسله مرداویج تند خوی تا کیکاوس خردمند و آرام
خاندان گیل مرد بینوا اما جنگاور را شایسته آن کرد که به پادشاهان افسانه‏ای باستان منسوب شود و قرنها حکمت و اخلاق به نسلهای بعدی تعلیم نماید.