تاریخ ایران- سلسله سلجوقیان

گذشت که پس از سنجر، اوضاع سیاسی ایران، رو به آشفتگی رفت.در مرکز و ولایات غربی ایران، چند نفر از خاندان محمود سلجوقی و نیز غلامانی که در شمار امراء در آمده بودند، تحولات سیاسی را رقم می زدند.

اشاره کردیم که خراسان در اختیار المؤید یکی از امرای ترک دولت سنجری بود که توانست سالها نیشابور و نواحی اطراف را در اختیار داشته باشد.وی با تکیه بر قدرتی که به دست آورده بود به ایجاد امنیت در نواحی نیشابور، بیهق و سبزوار پرداخت.او برای تثبیت موقعیت خود به بسیاری از شهرهای اطراف تاخت.از جمله در سال 556 به شارستان در نزدیکی نیشابور رفت و پس از تسلط بر آن، سپاهش به غارت شهر پرداختند.وی سال بعد به طوس حمله کرد و به گشودن قلعه های اطراف پرداخت.

در این زمان بود که مردم از نیشابور کهن خارج شده و در شادیاخ جایی که عبد الله بن طاهر به عنوان یک شهرک نظامی خارج از نیشابور ساخته بود منتقل شدند.

سلطان محمد فرزند محمود سلجوقی یکی از سلاطین نیرومند این دوران در غرب ایران بود.گذشت که او به بغداد حمله ناموفقی کرد و به همدان که تخت گاه وی بود بازگشت.او در سال 554 به مرض سل درگذشت.

پیش از آن، برادرش ملکشاه کر و فری در مرکز ایران داشت و زمانی شهرهای قم و کاشان را غارت کرد.محمد از وی خواست تا دست از این رفتار خود برداشته به همدان برود تا ولی عهد او شود، اما ملکشاه نپذیرفت.او حتی به بغداد نیز حمله کرد، اما ناموفق به خوزستان بازگشت و پس از تصرف آنجا به سوی فارس رفت.با شنیدن خبر درگذشت برادرش به اصفهان رفت.آل خجند که از اعیان و عالمان اصفهان بودند، شهر را در اختیار او گذاشتند.ملکشاه در حالی که قدرت زیادی در اصفهان به دست آورده و هوس کرده بود تا در بغداد خطبه به نام وی خوانده شود، به سال 555 مسموم شد و درگذشت.

سلیمان شاه فرزند سلطان محمد پسر ملکشاه بزرگ که در موصل به سر می برد، به همدان آمد تا وارث تاج و تخت سلطان محمد (پسر محمود) شود.با درگذشت ملکشاه، در اصفهان نیز به نام سلیمان شاه خطبه خوانده شد.

زمانی که وی سلطنت یافت، کارها را به یکی از غلام ترک ها با نام گردبازو واگذار کرد و خود به شراب خواری علنی و لهو و لعب پرداخت.زمانی که از سوی گردباز و مورد ملامت قرار گرفت، از اینانج از امرای ترک که بر ری حکمرانی می کرد درخواست تا به همدان بیاید .پیش از آمدن وی، سلیمان شاه توسط گردباز و دیگر امیران ترک در همدان، کشته شد.پس از آن در پی ایلدگز (م 568) بنیادگذار اتابکان آذربایجان فرستادند تا به همدان آمده و ارسلان شاه را به امارت بردارد.وی نیز به این شهر آمد و ارسلان شاه به سلطنت برگزیده شد.ایلدگز زمانی غلام مسعود سلجوقی بود که او آذربایجان و اران را به وی واگذار کرده بود.او با مادر ارسلان شاه ازدواج کرده و ارسلان را که همراهش بود، به سلطنت گماشت.

چیزی نگذشت که در فارس، سخن از سلطنت محمود پسر ملکشاه به میان آمد.از سوی دیگر، اینانج در ری قصد یاری وی را داشت و در جنگی که میان اینانج و ایلدگز روی داد، اینانج شکست خورد.سلاطین بزرگ سلجوقی/سالهای حکومت

طغرل بک بن میکائیل بن سلجوق/429 455

آلپ ارسلان بن چغری بک/455 465

ملکشاه/465 485

محمود بن ملکشاه/485 487

برکیارق بن ملکشاه/487 498

محمد بن ملکشاه/498 511

سلطان سنجر/511 552

سلجوقیان عراق که بر بخش عربی ایران هم حکومت می کردند

محمود بن محمد بن ملکشاه/511 525

داود بن محمود/525 526

طغرل بن محمد/526 527

مسعود بن محمد/527 547

ملکشاه بن محمود بن محمد/547 548

محمد بن محمود/548 555

سلیمان شاه بن محمد/555 556

ارسلان شاه بن طغرل/556 573

طغرل بن ارسلان شاه/573 590

قلمرو سلجوقیان