ليتيوم در آتش خورشيد مي سوزد

در سطح خورشيد مقدار ليتيوم موجود بسيار کمتر از حد مورد انتظار است. منجمان فيزيکدان آلماني و پرتقالي دليل احتمالي اين کمبود را يافته اند. بنابراين، اين که يک ستاره حاوي چه مقدار ليتيوم است، به اين که آيا ستاره داراي سياره است، بستگي ندارد، بلکه وابسته به سن آن است. احتمالاً اين عنصر با گذشت زمان به زبان خيلي ساده مي سوزد.

 از دهه هاي پيش محققان با اين معما روبرو هستند که چرا فلز قليايي ليتيوم در خورشيد کمتر از مقدار موجود در شهاب هاست، اگرچه هر دو از حدود چهار و نيم سال پيش از ماده يکساني تشکيل شده اند. پاتريک باومان از بخش فيزيک نجوم مؤسسه ماکس پلانک شهر گارشينگ آلمان و همکارانش مقايسه دقيقي بين حدود 100 ستاره شبه خورشيدي انجام دادند تا اطلاعات بيشتري در مورد اين رخداد به دست آورند. اين نتايج در مجله «نجوم و فيزيک نجومي» منتشر شده است.

محققان از ميان حدود 100000 ستاره آنهايي را انتخاب کردند که از نظر جرم، اندازه و دما بسيار شبيه خورشيد هستند. سپس اين ستاره ها را به دقت بررسي کردند، بدين طريق که مشاهداتي را با تلسکوپ هايي در شيلي و تگزاس انجام دادند و به علاوه داده هاي جمع آوري شده قبلي را نيز تجزيه و تحليل کردند. معلوم شد که مقدار ليتيوم همراه با افزايش سن توده سنگي همواره کاهش مي يابد. به نظر مي رسد حضور يا عدم حضور سياره ها نقشي در اين ميان ندارد. البته در ستاره هاي حاوي مقادير بالاي فلزات سنگين، به ويژه کمبود ليتيوم مشخص است که متناسب با يک منطقه همرفتي بسيار قوي در داخل توده ستاره است که لايه هاي عميق تر به سمت سطح ستاره مي آيند و سپس باز مي گردند.

به عقيده باومان و همکارانش نتايج شان از اين امکان که کمبود مشاهده شده به نابودي ليتيوم در داخل ستاره برمي گردد، حمايت مي کنند. در آنجا اين عنصر مي تواند در اثر فشار زياد و دماي بيش از 5/2 ميليون درجه سلسيوس به بريليوم تبديل شود، که آن هم به نوبه خود به هليم تجزيه مي گردد. به گفته محققان، محاسبات نظري تاکنون نمي توانستند اين فرآيند را به طور کامل بازسازي کنند. بنابراين ظاهراً بايستي مدل هاي ستاره اي موجود بهسازي شوند.

عکس درب ساخته شده از طلا توسط ایرانیها برای حرم امام حسین ع

برگردان: خدیجه کاظم علیلو