نگاهی اجمالی به Fedora 17

توزیع فدورا، مدت‌ها است که استفاده از فناوری‌ها و راهکارهای جدید آزاد و متن باز را در دستور کار قرار داده است.  اما از نسخه ۱۵ که جسورانه میزکار پیش فرض را به نسخه ۳ گنوم تغییر داد، این نوآوری‌ها به نوعی وارد مرحله تازه‌ای شد.  این تغییر با تحسین همگان همراه شد و فدورا را بیش از پیش بر سر زبان‌ها انداخت (از قضا ریسک فدورا هم پاسخ داد و گنوم۳  بسیار پایدارتر از آن چیزی که تصور می‌شد، از کار درآمد). پس از این انقلاب فدورایی، در هر نسخه می‌توان یک تغییر بنیادین دیگر را انتظار داشت.

جدیدترین نسخه فدورا هم کم و بیش ‌چنین تغییراتی دارد که در این نوشتار، به بررسی آن‌ها می‌پردازیم. این ساندویچ خوشمزه فدورا (که با نام Beefy Miracle یا معجزه سوسیسی منتشر شد) در ۲۹ ماه می، برابر نهم خرداد ماه آماده شد که ۲۲ روز دیرتر از موعد از پیش تعیین شده بود. البته، این تأخیر از نسخه بتا شروع شد که در نهایت باعث تعویق۳ هفته‌ای انتشار نسخه نهایی شد اما آن‌طور که در گوشه و کنار و در وبلاگ‌های توسعه‌دهندگان دیده می‌شد، این تأخیر ارزشش را داشت و این نسخه ‌به گفته اعضای تیم توسعه، در حال تبدیل شدن به بهترین نسخه فدورا تا‌کنون بود.

ویژگی‌ها
رندر نرم‌افزاری گنوم‌شل
شاید بتوان این تغییر را بزرگترین نوآوری فدورا برای ساندویچ هات‌داگ خود دانست. دست و‌‌پنجه نرم‌کردن کاربران لینوکسی با مشکل درایورهای کارت‌های گرافیک در لینوکس تازگی ندارد و هر توزیع سعی‌کرده به گونه‌ای این مشکل را برطرف کند؛ اوبونتو از درایورهای انحصاری شرکتی این کارت‌های گرافیکی استفاده می‌کند و فدورا (‌که استفاده از نرم‌افزارهای آزاد و متن باز جزء اساسنامه‌اش است) Nouveau را به‌عنوان درایورهای آزاد کارت‌های گرافیکی Nvidia ایجاد کرد (اینتل و AMD همکاری خوبی با هسته لینوکس دارند). اما از زمانی که گنوم۳ با گنوم‌شل منتشر شد، مشکلات بیشتری به وجود آمد؛ به گونه‌ای که روی برخی سیستم‌ها به دلیل عدم توانایی استفاده از ویژگی‌های سه‌بعدی کارت‌های گرافیک، امکان استفاده از گنوم‌شل وجود نداشت. سرانجام رندر نرم‌افزاری گنوم‌شل راه‌حلی برای این موضوع شد.

ABRT Backtrace Deduplication Service:
اگرچه شاید مکان دوم برای این ویژگی جایگاه مناسبی نباشد اما چون از زمانی که فدورا ۱۷ را نصب کرده‌ام، مدام با این برنامه درگیری داشته‌ام و کلنجار رفته‌ام، ترجیح دادم هرچه زودتر این ویژگی را بگویم! ABRT یا Automatic Bug Report Tool را احتمالاً از چند نسخه پیش فدورا می‌شناسید؛ اما در این نسخه چه بخواهید و چه نخواهید هر از گاهی با آن برخورد خواهید داشت؛ به نحوی که اگر کمی اعصابتان ضعیف باشد حسابی اذیت خواهید شد! ABRT برای گزارش از کار افتادن برنامه‌های مختلف به سیستم Bugzilla ردهت (فدورا) استفاده می‌شود اما در این نسخه از فدورا، روی سیستمی که برای آزمایش انتخاب کردم، انگار برنامه‌ها به اجبار از کار می‌افتادند تا چشم‌مان به جمال ABRT روشن شود؛ حتی برنامه‌ پایداری مانند فایرفاکس با این‌که از برنامه‌های مهم و کاربردی سیستم است و چندین و چند بار آزمایش شده است، باز هم  از کار می‌افتاد و دوباره قصه ABRT… (البته در سیستم آزمایش من، فایرفاکس نسخه ۱۲ که نسخه موجود روی دیسک رسمی است، این مشکل را داشت و با به‌روزکردن فایرفاکس و سایر برنامه‌ها، از کار افتادن‌ها بسیار کمتر شد و تقریباً به صفر رسید). البته از کار افتادن یک برنامه همانا و اجرای دوباره آن برنامه با از سرگیری نشست قبلی و بدون حتی ذره‌ای از‌دست دادن، همان! موضوعی که لذت دیدن از کار افتادن برنامه‌های متن باز را برای یک فعال اپن‌سورس چند برابر می‌کند! (شکل۱)

شکل 1- نمایی از ابزار ABRT برای گزارش مشکلات نرم‌افزاری

JBoss AS 7
شاید با JBoss AS 7 یا JBoss Application Server7 که ردهت مالک و توسعه دهنده آن است، آشنا باشید. JBoss Application Server 7 یک اپلیکیشن سرور برای Java Enterprise Edition سریع، سبک و ماجولار است که می‌توانید به صورت آزاد و رایگان از آن در نسخه۱۷ فدورا استفاده کنید.

گنوم ۳/۴
اگرچه گنوم 3,0 و 3,2 به اندازه کافی خوب و پایدار بودند، اما تجربه جدیدترین نسخه میزکار محبوب، خود لذت دیگری دارد. این نسخه از گنوم بهبودهایی نسبت به نسخه‌های پیشین سری۳ و ویژگی‌های اضافه شده‌ای نسبت به آن‌ها دارد اما برخی ویژگی‌ها مانند تعبیه کلید خاموش/ری‌استارت/استندبای را می‌توان در انتشار بعدی گنوم دید. علاقه‌مندان به میزکار KDE نیز می‌توانند از KDE 4.8 در فدورا لذت ببرند.

جاوا ۷
OpenJDK7 که پیاده‌سازی متن باز ماشین مجازی جاوا است، روی این نسخه فدورا در دسترس است.

SysV to Systemd
افراد تنبلی (مانند نگارنده) که هنوز از دستورات service [Service- name] restart و دستورات مشابه در SysV  استفاده می‌کنند، باید کم‌کم دستورات Systemd    را یاد بگیرند؛ زیرا چند نسخه‌ای است که فدورا دستورات SysV را به دستورات معادل در Systemd تبدیل و سپس اجرا می‌کند. اما باید آشنایی با Systemd را که باعث اجرا/توقف/ری‌استارت/بارگذاری دوباره پیکره‌بندی‌های دایمون‌های سیستم و در‌نهایت کمتر شدن زمان بوت و استارت‌آپ و خاموش  شدن می‌شود، از جایی آغاز کرد و فدورا بهترین گزینه برای یادگیری و آغاز آشنایی با Systemd است.

گیمپ ۲,۸
گیمپ نسخه ۲,۸ یکی دیگر از ویژگی‌های این نسخه فدورا است که اگر از مشخصات فنی و ویژگی‌هایی که در این نسخه به آن اضافه شده هم بگذریم، باز هم تک‌پنجره‌ای شدن گیمپ خود غنیمتی است که بالاخره به دست آمد! البته گیمپ به‌صورت پیش فرض همانند سری‌های پیشین خود و به‌صورت سه پنجره‌ای باز می‌شود اما اگر مایل هستید تا گیمپ را تک‌پنجره کنید باید در منوها گزینه Windows>Single-Window Mode را تیک بزنید! فهرست ویژگی‌های فدورا ۱۷ در ویکی پروژه فدورا ۶۰ مورد است که مطمئناً شرح و بررسی هر‌کدام از این ویژگی‌ها در این مقاله نمی‌گنجد. بنابراین به تعدادی از آن‌ها در این بخش اشاره شد و تعدادی دیگر نیز در لابه‌لای بررسی بیان می‌شوند.

بررسی
مانند همیشه دی‌وی‌دی فدورا را برای نصب انتخاب و سیستم را با آن بوت کردیم. همانند نسخه قبلی فدورا، خبری از بوت زیبا با پس‌زمینه گرافیکی نیست و ظاهراً باید به این بوت خشک و دو رنگ در محیط کاملاً متنی برای بوت شدن دی‌وی‌دی عادت کرد (شکل۲) .

شکل 2- محیط تک رنگ متنی بوت فدورا

بالا آمدن فدورا از روی دی‌وی‌دی یک دقیقه و ۳۴ ثانیه طول کشید. نخستین مرحله نصب فدورا (‌و همچنین دیگر توزیع‌های برپایه فدورا  که از برنامه نصب‌کننده آناکوندا استفاده می‌کنند) مرحله چک‌کردن صحت و سقم محتویات دیسک است! همان مرحله‌ای که زمان‌بر است و همه ما همیشه با زدن Skip از آن فرار می‌کردیم! خوشبختانه این مرحله از نخستین مرحله حذف شده و به جای آن گزینه‌ای در بخش Troubleshooting در منوی اولیه دی‌وی‌دی به نام Test this media & start Fedora اضافه شده است که همان کار بررسی کردن دیسک را انجام می‌دهد. البته اگر این گزینه را برای شروع انتخاب کنید باید تا پایان بررسی صبر کنید و اگرچه در ترمینال اشاره شده است که با زدن Esc می‌توان از این مرحله عبور کرد،  اما با لغو چک کردن دیسک، بارگذاری نیز انجام نمی‌شود و مجبور هستید سیستم را از ابتدا با دی‌وی‌دی بوت کنید (شکل‌های ۳ و۴)

شکل 3- با قطع کردن عملیات کنترل، بوت نیز انجام نخواهد شد

شکل 4

در دسته‌بندی بسته‌های نرم‌افزاری نیز تفاوتی با نسخه‌های پیشین مشاهده می‌شود. Sugar (میزکار استفاده شده در پروژه یک لپ‌تاپ برای هر کودک) در بخش میزکارها اضافه شده و Cloud Interface در بخش سرویس‌های شبکه، شامل ceph و lusterfs است.

نکته دیگری که در نصب کننده فدورا وجود دارد، حذف سیستم‌فایلی Btrfs است. پیش‌تر این‌گونه برنامه‌ریزی شده بود تا این سیستم‌فایلی، سیستم‌فایلی پیش فرض فدورا ۱۷ باشد و در نسخه‌ ۱۵ در صورت اضافه کردن گزینه btrfs به بوت دی‌وی‌دی، این سیستم فایلی قابل دستیابی و استفاده بود و در فدورا ۱۶ نیز بدون اضافه‌کردن گزینه در لیست سیستم‌های‌فایلی قابل استفاده می‌توانست انتخاب شود. اما در این نسخه ابتدا گفته شد که btrfs سیستم‌فایلی پیش فرض نخواهد بود (و همچنان از ext4 استفاده می‌شود) و سپس در کمال ناباوری از لیست سیستم‌های‌فایلی پشتیبانی شده در برنامه نصب کننده برداشته شد (پس از نصب فدورا، می‌توان از این سیستم‌فایلی استفاده کرد).

دلیل استفاده نکردن از btrfs همچنان تحت توسعه بودن آن عنوان شده است. در تجربیاتی که در نسخه‌های قبلی فدورا از btrfs داشتم، نکته‌ای حاکی از نبود پایداری کافی از آن ندیدم. در حقیقت درست از زمانی که این سیستم‌فایلی در فدورا قابل استفاده شد، پارتیشن شخصی خود را به این فرمت تغییر داده بودم و تمامی اطلاعات شخصی را روی این سیستم فایلی آزمایشی نگه‌داری می‌کردم! و هرچند هر دو دفعه‌ای که از btrfs استفاده کردم به مشکل برخوردم، امامشکل از سیستم‌فایلی نبود! هر بار بازیابی دوباره اطلاعات به سختی هر‌چه تمام‌تر بود اما بدون هیچ کم و کاستی من را بیش از پیش در استفاده از این سیستم‌فایلی تشویق می‌کرد. به عنوان مثال، تمامی گزینه‌های بازیابی اطلاعات و اطلاعات مربوط به این سیستم‌فایلی درون هسته موجود است و بدون نصب هیچ برنامه و ابزار اضافی قادر به انجام امور نگه‌داری btrfs هستیم. اما در آخرین مشکلی که به آن برخوردم، متأسفانه راه‌حل آن هنوز در هسته‌های پایدار فدورا ۱۶ و ۱۷ و حتی به ‌روزرسانی‌های آن وجود نداشت و مجبور شدم از مخزن Rawhide فدورا که هسته نسخه ۳,۵  را در خود داشت، استفاده کنم. اما خود پایداری بسته‌های قرارگرفته در این مخزن و حتی هسته نسخه ۳,۵  دوباره من را به فدورا و آینده آن امیدوارتر کرد.

نصب و بارگذاری
نصب هات‌داگ فدورا با ۱۵۴۸ بسته (با تغییر و اضافه کردن برنامه‌هایی که نیاز داشتیم) که شامل بسته‌های سنگین و با پیکره‌بندی‌های زیادی مانند ماشین مجازی جاوا، اکلیپس و موارد این‌چنینی بود، ۳۵ دقیقه طول کشید. فدورا ۱۷ از اکلیپس Juno استفاده می‌کند که خیلی زودتر از سایت رسمی اکلیپس قابل استفاده شده بود. نسخه Juno در ۲۷ ژوئن برابر ۷ تیر در eclipse.org معرفی شد.در نخستین شروع کار فدورا ۱۷، زمان لازم برای رسیدن به صفحه خوش‌آمدگویی، ۳۵ ثانیه بود و پس از پایان وارد کردن اطلاعات کاربر تا رسیدن به صفحه ورود gdm به ۱۲ ثانیه دیگر زمان نیاز داشتیم.مدت زمان‌های مورد نیاز برای نخستین ورود به میزکار و نخستین خاموش شدن نیز به ترتیب ۶ و ۴ ثانیه بود که زمان‌های بسیار خوبی هستند.

دیگر ویژگی‌ها
هسته جدید و سیستم فایلی EXT4
هسته ۳,۳,۴ و پشتیبانی از سیستم فایلی EXT4 با حجم بیش از ۱۶ترابایت، دیگر ویژگی‌های فدورا ۱۷ هستند.  یکی از گزینه‌هایی که برخی، برای تحت‌فشار قرار دادن شرکت‌های تولیدکننده نرم‌افزار برای تولید برنامه‌های ۶۴ بیتی منتظرش بودند، سرانجام در فدورا فرا رسید و هم‌اکنون نسخه‌های ۶۴ بیتی، نسخه‌های پیش‌فرض هستند. تا چندی پیش (قبل از انتشار فدورا ۱۷) تمامی لینک‌های دانلود سریع و لینک‌های کمتر آشنا برای کاربران، به نسخه‌های ۳۲ بیتی هدایت می‌شدند اما از این نسخه به بعد، ویرایش‌های ۶۴ بیتی، نسخه‌‌های پیش‌فرض هستند؛ بنابراین شاهد برتری و فراوانی این نسخه و حذف تدریجی معماری ۳۲ بیتی خواهیم بود.

تغییر محل پوشه‌ها
بار دیگر فدورا در یک اقدام انقلابی، پوشه‌های سنتی /bin، /sbin، /lib و /lib64  را به درون پوشه /usr  منتقل کرده است، اما برای فراهم آوردن سازگاری و جلوگیری از گیج شدن کاربران قدیمی، یک میان‌بر به محل قبلی آن‌ها زده شده است. این تغییر که به Usrmove معروف شده، به این دلیل بوده که توسعه‌دهندگان فدورا توافق کرده‌اند کلیه برنامه‌ها و کتابخانه‌های برنامه‌ها به جایی از زیر‌پوشه /usr منتقل شوند. البته این تصمیم زمانی گرفته شد که قرار بود در فدورا ۱۷، btrfs سیستم‌فایلی پیش فرض شود و این تغییر، امکان تهیه snapshot در زمان به روزرسانی را می‌دهد و کاربر می‌تواند در صورت نیاز بدون مشکل و ترس از دست دادن داده‌های خود به نسخه قبلی بازگردد. همچنین این ویژگی امکان فقط خواندنی کردن و نگه‌داری ساده‌تر یک پوشه به‌جای چند پوشه را در سیستم‌های چند کاربره فراهم می‌کند.

معماری ARM
با بالا گرفتن تب استفاده از تبلت‌ها و تلفن‌های هوشمند و عطش کاربران برای استفاده از سرعت بیشتر و پردازنده قوی‌تر و البته کم مصرف‌تر و بر سر زبان افتادن بیش از پیش معماری ARM، فدورا هم به خود تکانی داد و ARM را به‌عنوان یکی از انتشارهای ثانویه خود برگزید. اگرچه ساخت و کامپایل بسته‌ها برای این معماری بسیار زمان‌بر است، فدورا تمام تلاش خود را می‌کند تا بتواند در زمینه استفاده در اسمارت‌فون‌ها و تبلت‌ها نیز جایی برای خود دست و پا کند. تلاش دیگر فدورا برای تصدی این جایگاه را می‌توان امکان استفاده از ابزارها با قابلیت لمس چندگانه در این نسخه فدورا دانست.

نتیجه گیری:
اگرچه نکات انتشار فدورا خود به کتابی می‌ماند و بررسی آن نیازمند کتابی دیگر است، اما احتمالاً از همین اندک مطلب نیز می‌توان نتیجه‌گیری درستی کرد. فدورا همانند همیشه استفاده از جدیدترین فناوری‌های متن‌باز را در دستور کار دارد و در این بین با جذب توسعه‌دهندگان و کاربران جدید و آزمایش به‌موقع و زیاد این برنامه‌ها، همچنین ارائه به‌روزرسانی‌های بسیار سریع و صد البته ریسک مثال زدنی‌اش در آوردن فناوری‌های جدید علاوه بر تثبیت (و حتی ارتقای) جایگاه فعلی‌اش بین سیستم‌های دسکتاپ، نیم‌نگاهی نیز به سیستم‌های همراه دارد تا بتواند فناوری‌های آزاد و متن باز را به سرورها، تبلت‌ها و اسمارت‌فون‌ها هم وارد کند.