«نقش صنایع کوچک و متوسط در توسعه اقتصادی» - روزنامه گسترش صنعت - مرتضی انوشه

«نقش صنایع کوچک و متوسط در توسعه اقتصادی»عنوان سرمقاله روزنامه گسترش صنعت به قلم مرتضی انوشه است كه در آن مي‌خوانيد؛اهمیت صنایع کوچک و متوسط در ادبیات موضوعی اقتصاد جهانی به خوبی تبیین شده است. صنایع کوچک و متوسط در اقتصاد بیشتر کشورهای جهان، قسمت بزرگی از اقتصاد آن کشورها را شکل می‌دهد.

 بنابراین دولت‌ها نیز برنامه‌های توسعه، پشتیبانی و حمایت از صنایع کوچک و متوسط را جزو لاینفکی از استراتژی توسعه ملی خود قرار داده‌اند. اگرچه در این مورد تعداد صنایع کوچک و متوسط در هر کشور خود به تنهایی اهمیت دارد، اما اهمیت اصلی در بعد دیگری نهفته است. صنایع کوچک و متوسط محرک اصلی اشتغال و رشد اقتصادی هستند.

تاثیر این صنایع از دو بعد خرد و کلان در اقتصاد قابل بررسی است و از دیدگاه کلان، آنها بر روی مسائلی نظیر افزایش تولید ناخالص ملی، اشتغال و توسعه متوازن اقتصادی تاثیر دارند و از دیدگاه خرد می‌توانند بر همه مسائل و روابط بین بنگاهی اثرگذار باشند.

برای مثال زمانی‌که در یک سازمان بزرگ در اثر مواردی مثل تغییر ساختار، برون سپاری یا کوچک‌سازی قسمتی از نیروهای انسانی از آن جدا می‌شوند صنایع کوچک و متوسط محل مناسبی برای جذب نیروهای مهارتی جدا شده است.

علاوه بر آن به‌دلیل ویژگی خاص صنایع کوچک و متوسط از نظر میزان سرمایه‌گذاری و راه‌اندازی کسب و کار در این حوزه مشاهده شده که نیروهای خبره و کارآمدی که از سازمان‌های بزرگ جدا می‌شوند، اقدام به راه‌اندازی کسب‌وکار در این بخش می‌کنند. در اقتصاد امروزی جهان صنایع کوچک و متوسط در تشکیل پیوند‌های زنجیره تامین صنایع بزرگ و سرمایه‌بر مثل فولاد، معادن،  اتومبیل‌سازی و صنایع دریایی نقش کلیدی ایفا می‌کنند.

علاوه بر موارد فوق، حضور آنها در کنار سازمان‌های بزرگ باعث تعادل رقابتی و ساختاری در عرصه بازار و صنعت می‌شود که در غیر این صورت، شاهد تسلط و چیرگی تعداد کمی سازمان بزرگ بر بازار خواهیم بود. صنایع کوچک و متوسط از دیدگاه کارآفرینی نیز اهمیت ویژه‌ای دارند.

آنها بیشتر در خدمت رسانی به بخش‌های کوچک و خاص بازار که برای سازمان‌های بزرگ جذاب نیستند، نقش موثری دارند. صنایع کوچک و متوسط به‌دلیل ویژگی‌های خاص گاهی اوقات رفتارهایی بروز می‌دهند که در سازمان‌های بزرگ کمتر می‌بینیم و شاید در نگاه اول نوعی تضاد هم به نظر برسد اما همین رفتارها شاید دلیل اهمیت آنها باشد.

برای مثال با وجود عدم استطاعت مالی این صنایع برای سرمایه‌گذاری در بخش تحقیق و توسعه معمولا شاهد هستیم که این صنایع در بروز خلاقیت و نوآوری سهم بالایی دارند که این امر باعث شده آنها در ایجاد کسب و کار‌ و بنگاه‌های جدید نقش اساسی داشته باشند. در حال حاضر قسمت بزرگی از رشد اقتصادی و نوآوری، از بنگاه‌های کوچک و متوسط نشأت می‌‌‌‌گیرد تا از شرکت‌های بزرگ و دولتی.

در حدود ۸۰ درصد از کل شرکت‌های موجود در دنیا کمتر از ۱۰ نفر نیروی انسانی دارند و تعداد شرکت‌هایی با نیروهای انسانی کمتر از ۱۰ نفر در کشورهای مختلف متفاوت است. به‌طوری‌که از ۹۵ درصد در انگلستان، ۹۴درصد در اسپانیا و فنلاند، تا۷۹ در صد در آمریکا متغیر است.در ایران نیز حدود ۹۲ درصد شرکت‌ها را صنایع کوچک و متوسط تشکیل داده که این شرکت‌ها ۴۳ درصد نیروی کار کشور را به اشتغال گرفته‌اند.

هم‌اکنون دولت‌ها در حمایت و پشتیبانی از صنایع کوچک و متوسط نقش موثری دارند به‌گونه‌ای که در بسیاری از کشورها مدل‌های توسعه صنایع کوچک و متوسط در دستور کار آنها قرار دارد و این فعالیت‌ها بخش مهمی از مدل توسعه ملی آنها را شامل می‌شود. حمایت‌های دولتی طیف وسیعی از فعالیت‌های مرتبط را شامل می‌شود. این فعالیت‌ها از تعریف قانونی صنایع کوچک گرفته تا سیاست‌گذاری توسعه‌ای را در بر می‌گیرد.

در این راستا یکی از مواردی‌که می‌تواند در توسعه صنایع کوچک و متوسط موثر باشد، تجمیع قوانین پراکنده و گاهی متداخل است که در اثر این امر در نهایت شاهد نهاد‌سازی در حوزه حمایت از این صنایع خواهیم بود. نهاد‌سازی و ایجاد سازمانی منحصر به فرد که اختیارات تام در سیاست‌گذاری در حوزه صنایع کوچک و متوسط را دارد، شاید اولین گام در توسعه و حمایت از این صنایع باشد.

در مرحله بعدی ضرورت لحاظ کردن این بخش از صنعت در مدل توسعه ملی توسط دولت باعث می‌شود بین صنایع خرد، کوچک، متوسط و بزرگ درقالب زنجیره‌های تامین و ارزش، شبکه‌های تعاملی عمودی و افقی ایجاد شود. و حتی در نهایت این ارتباطات از سطح صنعتی خاص(مثل معدن یا خودرو) فراتر رفتن و بین صنایع متفاوت و حتی غیر مرتبط (مثل کشاورزی و معدن) شکل بگیرد. در کشور ما با بررسی روند توجه به صنایع کوچک و متوسط، به نظر می‌رسد که این صنایع کم کم در حال کسب شان و جایگاه واقعی خود هستند.

شکل‌گیری سازمانی با عنوان سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران به عنوان یکی از معاونت‌های وزارت صمت، تصویب توسعه‌ای شدن آن، رشد در روند شهرک‌سازی و واگذاری آنها و همچنین حمایت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری از صنایع کوچک شاهدی بر این ادعاست.