مکانیزاسیون ماشین آلات کشاورزی

مكانیزاسیون كشاورزی در ایران موضوعی است كه طی سالهای گذشته یا بهتر بگوئیم از سال 1345 ، یعنی سالی كه قرارداد بینایران و جمهوری رومانی به منظور خرید تراكتور و بعضی  منعقد ادوات كشاورزی شد و تعداد تراكتور از آن سال در كشور رو به فزونی گذاشت مورد بحث متخصصین فن بوده است.
وقتی از مكانیزاسیون كشاورزی صحبت به میان می آید ، اكثرا به فكر كاربرد و استفاده از موتورهای احتراق داخلی و ماشین های مختلف كشاورزی در مزارع می افتند ، در حالی كه مكانیزاسیون به معنی اعم، این نیست كه حتما از موتور احتراق داخلی و یا از آخرین مدل های ماشین های كشاورزی استفاده شود. قبل از اینكه مكانیزاسیون كشاورزی را تعریف كنیم ، ابتدا لازم است موتور و ماشین را از یكدیگر تشخیص داده و جدا كنیم. "ماشین " وسیله ای است كه اگر به آن توان دهیم ، برایمان كار انجام می دهد ولی خود به تنهایی قادر به انجام كار نیست . " موتور" وسیله ای است كه تولید توان می كند ولی به تنهایی نمی تواند كاری انجام دهد مگر اینكه این توان را به ماشینی بدهد تا آن ماشین بتواند كار تولید كند. به طور مثال یك گاوآهن را می توان به وسیله ی یك یا چند حیوان كار به حركت درآورد و زمینی را شخم زد ، گاوآهن در اینجا ماشین را تشكیل می دهد و حیوان یا حیواناتی كه آن را می كشند در حكم موتور می باشند. یك موتور ممكن است در یك زمان، دو ماشین را به حركت درآورد و گاهی حركت هر دو ماشین ، برای انجام كار ، ضروری است.
اكنون با روشن شدن فرق بین ماشین و موتور می توان مكانیزاسیون كشاورزی را تعریف نمود. كلمه ی مكانیزاسیون در كشاورزیمترادف با كلمه ی اتوماسیون در صنعت است كه خود به معنی اتوماتیك كردن می باشد و اتوماتیك كردن یعنی كم كردن كار كارگری. بنابراین مكانیزاسیون یعنی استفاده از ماشین و موتور در كشاورزی جهت كاهش نیاز به نیروی كارگری. البته این نیاز هنگامی به وجود می آید كه درآمد حاصل از كار كارگری كمتر از درآمد به دست آمده از جایگزین نمودن ماشین و موتور باشد كه خود به عوامل متعددی از جمله عوامل زیر بستگی دارد:
1- دستمز كارگر بالا باشد.
2- مشكلات كارگری موجب وقفه در كار، در زمان معین شود.
3- زیان های حاصل از طولانی بودن كار كارگری بیش از هزینه های استفاده از ماشین و موتور شود.
4- كیفیت كار ماشین آنقدر بالا باشد كه هزینه های آ را مستهلك نماید.
معنی اعم مكانیزاسیون كشاورزی اتخاذ هر روشی است كه موجب ازدیاد درآمد شود. با این تعریف جایگزین كردن كارگر با ماشین و موتور یكی از روش ها محسوب می شود و استفاده از بذر اصلاح شده برای بدست آوردن عملكرد محصول بیشتر روشی دیگر، كه هر دو بخشی از موضوع مكانیزاسیون هستند.
آشنایی با وضعیت كشاورزی سنتی ایران
ایران از قدیم الایام مهد تمدن های باستانی و یكی از مراكز تولید مواد كشاورزی دنیای باستان بوده است.به طوری كه بسیاری از پیشرفتهای كشاورزی و دامپروری مانند پرورش اسب و ترویج نباتات سودمند را باید مرهون زحمات و ابتكارات اهالی این مرزوبوم دانست. حفاری هایی كه در تپه ی سیالك كاشان انجام یافته ، نشان می دهد كه حدود شش هزار سال پیش ، كشاورزی در میان مردم آن منطقه معمول بوده و ایرانیان متمدن قرن ها پیش از این در این راه كار كرده اند. از نقش روی استوانه ای كه در شهر شوش كشف شده ، معلوم گردیده كه در سه هزار سال قبل از میلاد مسیح مردم ایران گندم را در مخزن هایی كه امروزه هم در بعضی از نواحی دیده می شود ،ریخته و انبار می كرده اند. یونجه ، این علوفه ی پر ارزش برای دام ها ، توسط ایرانیان به یونان و سپس به روم و سایر نقاط جهان برده شد.
ابزارهای كشاورزی كه در ایران باستان به كار می رفت شامل انواع ابزارهای دستی ساده مانند بیلها، كج بیلها ، داسهای دسته كوتاه ، كلنگ و وسائل دامی چوبی از قبیل گاوآهن ، هرسهای دندانه ای ، خرمن كوبها و غیره بوده اند. 
منبع توان و ابزارهای كشاورزی معمول امروزی در نقاط مختلف كشور بخصوص در نقاط دورافتاده به مرور زمان تغییر زیادی پیدا نكرده و با ابزارهای قدیمی فرق چندانی ندارند. هنوز در اكثر نقاط دور افتاده ی كشور از یك یا دو جفت گاو به عنوان توان كششی منحصر به فرد و از گاوآهن های دامی چوبی و هرسهای دندانه ای ، خرمن كوبها و سایر وسائل كه اكثرا از چوب ساخته شده اند به عنوان ابزار مورد نیاز استفاده می گردد.
شرایط و امكانات توسعه ماشین های كشاورزی در ایران
در كشور ما استفاده از تراكتور و ماشبن های كشاورزی خیلی دیرتر از كشورهای اروپایی و امریكا شروع شد و اصولا در قرن هیجدهم كه در اروپا گاوآهن های فلزی برگردان دار معمول شد، و در قرن نوزدهم كه خرمن كوبهای جدید در امریكا اختراع گردید ، در وسائل وادوات كشاورزی كشور ما هیچگونه تغییری حاصل نگردید. عملا در طول 50 تا 60 سال اخیر بوده است كه به تدریج كشاورز ایرانی با انواع ماشین های كشاورزی آشنا شده است، اما هنوز هم آن طوری كه شرایط امروز ایجاب می كند كشاورزی مملكت ما ماشینی نگشته است و در مواردی هم كه این امر به صورتی انجام گرفته است ، به علل بنیادی مواجه با مشكلات عدیده ای می باشد كه همه ی دست اندركاران و منخصصین كشاورزی ماشینی با آن آشنا هستند.
اولین گاوآهن فلزی برگردان دار دامی در زمان ناصرالدین شاه قاجار به ایران وارد شد و در ارومیه مورد استفاده قرار گرفت . اولین نمایشگاه ماشین های كشاورزی در سال 1300 خورشیدی در تهران برگزار گردید . اولین تراكتور نفتی ساده به دستور رضاخان در سال 1308 بری مدرسهی فلاحت خریداری گردید و این مدرسه بعدها به دانشكده كشاورزی تبدیل شد. با وقوع جنگ جهانی دوم و مشكلات داد و ستد با كشورهای فروشنده و همچنین اثرات این جنگ در امور داخلی كشور، عملا این طرح متوقف و بهره برداری از آن نیز مسكوت ماند. پس از جنگ كمكم سرمایه داران و بعضی از شركت ها شروع به وارد كردن تراكتور در ایران نمودند. ابتدا روستاییان از پذیرفتنتراكتور و ماشین های كشاورزی در مزارع خود خودداری می كردند و اعتقاد داشتند كه بركت كشاورزی در سم گاوها می باشد، ولی به تدریج كه با نتایج كار آشنا شدند تا حدودی آنها را پذیرفتند.
آغاز فعالیت بنگاه توسعه ماشین های كشاورزی از سال 1331ر حقیقت سرآغاز ماشینی كردن كشاورزی ایرا ن به شمار می رود. این مؤسسه از سال 1331 تا سال 1336 خود اقدام به وارد كردن تراكتور و ماشین های كشاورزی می نمود و آنها را به اقساط به فروش می رساند ، اما از سال 1336 تا سال 1345 بنگاه به متقاضیان خرید تراكتور وام میداد تا آنها مطابق سلیقه و امكانات خود اقدام به خرید تراكتور و كمباین و سایر ادوات كشاورزی بنمایند.این طرز كار سبب شد كه به تدریج مارك های مختلف تراكتور و كمباین م به تعداد كمی وارد كشور شود و چون برای فروشندگان تامین لوازم یدكی و تعمیرگاه های لازم مقرون به صرفه نبود، اغلب این وسائل در مدت كوتاهی از كار افتاده و بی استفده می ماند.
در سال 1345 قراردادی با كشور جمهوری رومانی منعقد شد كه طی آن تعدادی تراكتور و سایر ادوات كشاورزی از جمله گاوآهن و ... از طریق بنگاه توسعه ماشین های كشاورزی در اختیار كشاورزان گذاشته شود. طبق این قرار داد در مراكز عمده فروش اقدامات لازم برای تاسیس نمایندگیهای لوازم یدكی تعمیرگاه های ثابت و سیار به عمل آمد. به موازات این قرارداد از سال 1346 شروع به ساخت كارخانه ی تراكتور سازی تبریز شد كه از سال 1349 بهره برداری از آن آغاز شد، قطعات تراكتور از رومانی وارد و در آن كارخانه مونتاژ گردید .در حال حاضر مونتاژ تراكتورهای مسی فرگوسن نیز در این كارخانه انجام می گیرد، همچنین كارخانه ی جاندیر اراك به مونتاژتراكتور ، كمباین و سایر ادوات كشاورزی جاندیر پرداخت.
در حال حاضر كارخانه جات تراكتورسازی ایران ، تراكتورهای یونیورسال مدل 650M با توان 65 اسب بخار، تراكتور مسی فرگوسن مدل 399 با توان 110 اسب بخار و مدل285 با توان 75 اسب بخار و مدل 240 با توان 47 اسب بخار و تراكتورهای مدل 750ITM با توان 75 اسب بخار را تولید می كند.
نیروی كار انسانی و لزوم استفاده ی ماشین در كشاورزی ایران 
با توجه به ارقام و آمار موجود و تقلیل جمعیت روستایی، به طور طبیعی نیاز به تراكتور و ماشین های كشاورزی جهت جبران توان انسانی بیشتر خواهد شد . اما در تامین توان مكانیكی مورد نیاز، بررسی انواع تراكتور و ماشین های مورد نیاز كشاورزی ایران با توجه به سطح پایین تكنولوژی در كشور و به خصوص روستاها كه متناسب با سطح محدود زیر كبرای هر كشاورز و دامدار می باشد باید مورد توجه قرار گیردو سعی در بالا بردن دانش كشاورزی كشاورزان و آموزش آنها در استفاده ی صحیح از ماشین، شود. به خصوص تلاش در محدود كردن انواع تراكتورها و ماشین های وارده به چند نوع متناسب با شرایط خاص مناطق مختلف كشور ، و سعی در ساختن بعضی ما شین ها وابزار در داخل كشور كه امكان ساخت آنها وجود دارد ، تامین و ساخت لوازم یدكی ، تربیت كارگران ماهر و متخصصین برای به كار بردن تراكتور و ماشین های مورد نیاز و ایجاد تعمیرگاه ها به تعداد كافی در نقاط مختلف كشور، از جمله برنامه هایی است كه در آینده باید به طور وسیع و كاملتر انجام گیرد.