گیاهان دارویی

نام علمی : Leonurus cardiaca 

نام خانواده : Lamiaceae

توصیف گیاه : دم شیر ، گیاهی چند ساله است که تا ارتفاع 1/5 متر رشد کرده و دارای برگ های خمیده و دندانه دار و گل های کوچک صورتی رنگ است که بر روی محورهای گل بروی شاخه های گل دهنده قرار گرفته اند.

دم شیر چینی ( نام علمی L.japonicus = L.heterophyllus ) ، دم شیرسیبریایی ( نام علمی  L.sibiricus ) و گونه L.quinquelobatus نیز گاهی اوقات مانند دم شیر معمولی مورد استفاده قرار می گیرد.

منشاء  : مرکز و شمال اروپا و آسیا . این گیاه در آمریکای شمالی نیز بومی سازی شده است. دم شیر عمدتاً در باغ ها بصورت زراعی کاشته شده و برداشت آن از گونه های وحشی و در مدت گل دهی در تابستان صورت می گیرد.

قسمت های مورد استفاده : قسمت های هوایی.

اثرات درمانی : تقویت کننده قلب.

موارد استفاده و خواص : استفاده عمده از دم شیر برای درمان ناراحتی های عصبی قلب است و گاهی اوقات نیز به عنوان دارویی برای درمان مکمل پرکاری تیروئید استفاده می شود.

دم شیر بصورت سنتی به عنوان داروی ضد تشنج ، ضد فشار پایین خون و مشکلات یائسگی مورد استفاده قرار می گرفته است. نام عمومی انگلیسی این گیاه ( Motherwort ) دلالت بر استفاده سنتی از این گیاه برای درمان و کاهش اضطراب در طی زایمان داشته و بعنوان قابض رحم مطرح بوده است.

شکل و مقدار مصرف : چای حاصل از 4-2 گرم گیاه خشک برای سه بار در روز توصیه شده است. مصرف روزانه 4/5 گرم از این گیاه یا مقدار معادل آن از فرآورده های دیگر دم شیر مجاز دانسته شده است.

این گیاه عمدتاً به عنوان یکی از اجزای موجود در چای های دارویی قلبی عروقی مورد استفاده قرار می گیرد. در طب سنتی مخلوطی از روغن های فرار موجود در عصاره دم شیر بصورت موضعی بروی قسمت های خاصی در اطراف قلب مورد استفاده قرار گرفته است.

مواد موثره : ترکیبات عمده موجود در دم شیر عبارت است از : آلکالوئید ها ( استاچیدرین ، لئونورین ) ، گلیکوزیدهای ایریدوئید ( مانند آجوگل ، آجوگوزید و گالیریدوزید ) ، دی ترپن های لابدان و لاکتون های دی ترپن ( مانند لئوکارلین و ماروبیاساید ) ، فلاونوئید ها ، اسیدهای فنولیک و تاننها .

اثرات درمانی : گلیکوزیدهای ایریدوئید ( یا متابولیت های حاصل از آن ها در بدن ) و واکنش شکل گیری پروستاگلندین ها وارد شده و دخالت می نماید.

آلکالوئید ها با گیرنده های عصبی وارد واکنش شده و فنولیک های مختلف با پروتئین ها واکنش می دهند. اینگونه مطرح شده است که دی ترپن ها و لاکتون های دی ترپن اثرات بیولوژیکی دارند زیرا این مواد از لحاظ ساختمانی شباهت هایی با کاردنولید ها دارند.

در مورد این گیاه اثرات فعال کنندگی قلب ، تقویت مجاری ادراری و اثرات Oxytocic به اثبات رسیده است. اما در مورد اینگونه اثرات شواهد آزمایشگاهی در دست نمی باشد.

وضعیت : دم شیر بعنوان گیاه دارویی موثر در فارماکوپه های معتبر جهان و گیاه دارویی  مورد استفاده در طب سنتی به ثبت رسیده است . طبق نظر مونوگراف  کمیسیون دارویی آلمان این گیاه دارای وضعیت درمانی مثبت است.