زرشک
کليات گياه شناسي
زرشک درختچه اي است داراي ساقه خاردار که ارتفاع آن تا 4 متر نيز مي رسد. چوب اين درخت قهوه اي ، قرمز و يا زرد رنگ مي باشد. برگهاي آن بيضي شکل با دندانه هاي اره اي و گلهاي آن خوشه اي و زرد رنگ است. شاخه هاي زرشک تيغ زيادي دارد. ميوه زرشک قرمز رنگ ، گوشتي ، بيضوي شکل و داراي طعمي ترش است. قسمت مورد استفاده اين گياه ريشه ، پوست ريشه و ساقه ، برگ گل و ميوه آن است.

ترکيبات شيميايي

در تمام قسمتهاي اين گياه آلکالوئيدهاي بربرين Berberine ، اکسياکانتين Oxyaconthine ، بربامين Berbamine وجود دارد. مقدار آلکالوئيد در پوست ريشه زرشک بيشتر از قسمتهاي ديگر اين گياه است. ميوه زرشک داراي حدود 4 درصد مواد قندي ، 65 درصد اسيد ماليک و اسيد تارتاريک و مقداري صمغ مي باشد. زرشک گونه هاي مختلف دارد که مهم تر از همه آنها دو نوع است که يکي به نام زرشک بي هسته و ديگري زرشک با هسته (داراي دو هسته) مي باشد.

خواص داروئي

قابض است.
تقويت کننده قلب و کبد است.
بواسير خوني را درمان مي کند.
خونريزي را برطرف مي کند.
براي برطرف کردن بيماريهاي کبدي مفيد است. 

صفرابر است.
دم کرده زرشک را براي برطرف کردن ناراحتيهاي دهان غرغره کنيد. 


خواص ريشه و پوست ساقه

صفرابر و مسهل است.
کبد را پاک و تقويت مي کند.
اعمال دستگاه گوارش را منظم مي کند.
سوء هاضمه را از بين مي برد.
بي اشتهايي را برطرف مي کند.
براي رفع يبوست مفيد است.
در درمان يرقان و زردي موثر است.
نقرس و رماتيسم را برطرف مي کند.
خانمهائي که بين دو عادت ماهيانه خونريزي دارند بايد براي برطرف کردن آن از ريشه و ساقه زرشک استفاده کنند.
آنهائي که مبتلا به ورم طحال هستند مي توانند براي معالجه از اين گياه کمک بگيرند.
واريس را درمان مي کند.
براي معالجه بواسير نافع است.
براي برطرف کردن سوزش ادرار مفيد است.
فشار خون را پائين مي آورد.
براي شست و شوي چشم مي توانيد از جوشانده ريشه و ساقه و زرشک استفاده کنيد. 


خواص برگ

آب آوردگي بدن را برطرف مي کند.
اسهالهاي مزمن را درمان مي کند.
برگ زرشک داراي مقدار زيادي ويتامين C مي باشد بنابراين در درمان بيماري اسکوربوت اثر مفيد دارد.
جويدن برگ زرشک باعث محکم شدن لثه و دندان مي شود.
درموقع آنژين و گلو درد ، دم کرده برگ زرشک را غرغره کنيد. 


طرزاستفاده

جوشانده زرشک: مقدار 20-10 گرم پوست ريشه يا ساقه و يا ميوه زرشک را در يک ليتر آب ريخته و آنرا بجوش بياوريد سپس آنرا از روي اجاق برداشته بگذاريد براي مدت 10 دقيقه بماند. اين جوشانده را صاف کرده و با شکر يا عسل شيرين کنيد. مقدار مصرف روزانه آن سه فنجان در فاصله بين غذاهاست.
دم کرده زرشک: مقدار 40 گرم زرشک را در يک ليتر آب جوش ريخته و بگذاريد مدت 10 دقيقه بماند سپس آنرا با شکر يا عسل مخلوط کنيد. مقدار مصرف آن سه فنجان در روز و در فاصله بين غذاهاست 


مضرات

مصرف مقدار زياد زرشک و يا ساقه و برگ آن براي زنان حامله مناسب نيست زيرا رحم را تحريک مي کند و ممکن است باعث سقط جنين شود.

مصارف غذائي زرشک :
مکمل برنج و زعفران ، دلمه ، ته چين , زرشک پلو با مرغ , انواع کوکو ، کوفته ، انواع آش , مارمالاد ، آبميوه ، شربت ، پلوکي ، سوهان عسلي ، رنگهاي طبيعي و ...

- مصارف داروئي :
تقويت کننده قلب و کبد ، صفرا بر ، مسکن حرارت معده ، تصفيه کننده خون ، بند آورنده سيلان خون ، منقض کننده خون ، درمان اسکوربوت ، خوش بو کننده دهان ، تنظيم کننده ترشح صفرا ، متعادل کننده اعمال روده ، کاهش دهنده فشار خون ، کاهنده قند خون ، ضد نقرس ، ضد التهاب ، ضد اسپاسم ، درمان ديابت و مسهل
مصرف طبي زرشك به دورة مصر باستان مي رسد كه فراعنه و ملكه ها، اين گياه را با تخم رازيانه به منظور درمان طاعون مصرف مي كردند. امروزه، گفته ميشود اين گياه درد مفصلي، روماتيسم و تورم ناگهاني پسوريازيسرا تسكين مي بخشد. انواع عفونتهايي كه زرشك مي تواند در درمان آنها مؤثر واقع شود عبارت است از: عفونت گلو، مجاري ادراري، مجاري معده اي- روده اي، ريه ها، عفونتهاي مخمري و اسهال.
سبوس ريشه و ساقه اين گياه خاصيت درماني دارد. ريشه وساقه اين گياه زردرنگ است و اروپاييها و آمريكاي شمالي براي رنگ آميزي لباس از آن استفاده مي كردند. اما تركيبات موجود در سبوس اين گياه زرشك را به عنوان يك گياه درماني مطرح كرده است.
سبوس و پوسته اين گياه درماني مطرح كرده است. سبوس و پوسته اين گياه حاوي الكالوئيد هست، كه به عقيده برخي از افراد آنتي بيوتيك است و به عقيده متخصصان طب گياهي سبب تحريك خاصيت ضد عفوني غشاي مخاطي بدن ميشود.
به منظور پي بردن به اين ادعا، اگر قطره اي زرشك را روي زبان خود بگذاريد، دهان شما آبكي خواهد شد. اين بدان معنا نيست كه زرشك طعم خوبي دارد، بلكه اين گياه تقريباً تلخ است بلكه به گفته كارشناسان طب گياهي، وقتي دهان شما آبكي ميشود سبب ميشود كه بتوانيد با عفونت مبارزه كنيد. اين گياه در اثر تحريك بخشهايي از سيستم ايمني بدن اين اثر را بر جاي مي گذارد.
معرفي گياه
زرشك گلي است كه طول آن به 9 پا مي رسد، و داراي شاخه هاي خاكستري است. برگهاي آن داراي دندانه هاي سوني است. بين ماههاي آوريل و ژوئن غنچه ها و گلهاي زرد روشن از آن جوانه مي زنند. اين غنچه ها و گلها در فصل پاييز رنگ قرمز گيلاسي به خود مي گيرند كه به صورت بوته هاي خميده رشد مي كنند. مي توانيد از زرشك رسيده براي تهيه مربا استفاده كنيد، يا آنرا همانند "قرقاط" مصرف كنيد. زرشك كمي ترشتر است ولي به اندازه قرقاط تلخ نيست.
تركيبات گياه
سبوس و ريشة زرشك حاوي انواع بسياري از مواد شيميايي به نام "آلكالوئيد ايزوكينولين" است. دانشمندان و محققان اين تركيبات را در طول ساليان متمادي مورد تحقيق و بررسي قرار داده اند، و پي بردند كه آنها در واقع خواص آنتي بيوتيكي دارند.
برخي از آنها باعث پايين آوردن تب، كاهش تورم و فشار خون شده و به تنظيم ضربان قلب و انقباض عضلات قلب كمك مي كنند.
اشكال موجود
زرشك در شكل چاي، كپسول، عصاره ها، مايع يا تنتورها و يا پماد موضعي عرضه ميشود. عصاره هاي حاصل از اين ماده به صورت دارويي حاوي 8 تا 12 درصد محتواي الكالوئيد ايزوكينولين استاندارد شده است.
نحوه مصرف
اگر به علت عفونتهاي مكرر غالباً آنتي بيوتيك زياد مصرف كرده ايد، پزشك شما به عوض داروهاي تجويزي، ممكن است داروهاي گياهي را نيز مدنظر قرار دهد.
دلايل متعددي براي اين ادعا وجود دارد. زرشك مي تواند احساس سرحال بودن به شما دهد و شما را از ساير معالجات نجات دهد.
همچنين، ميزان مقاومت به آنتي بيوتيكها رو به افزايش است. به منظور رهايي از اين وضعيت. بسياري از معالجين به ساير راههاي درمان بيماريها روي مي آورند. دليل ديگر اين است كه بدن شما در واكنش به انواع آنتي بيوتيكها دچار تغييرات ميشود و اين تغييرات هميشه خوب نيست.
فلور نرمال كه در بدن همه ما وجود دارد و ما را در مبارزه با عفونت كمك مي كند، مي تواند در اثر مصرف مكرر آنتي بيوتيكها از بين برود. درمانگر ممكن است شما را ياري كند تا اين "باكتري خوب" good bacteria را از طريق رهايي مقطعي از مصرف انواع آنتي بيوتيكها، دوباره در خود بازيابيد.
بنا به دلايل مشابه. پماد زرشك را نيز مي توان براي درمان ورم مفاصل يا پسوريازيس تجويز كرد، چون داروهايي كه به طور مرتب براي درمان اين حالات مصرف ميشوند ممكن است تعادل بدن شما را مختل سازند.
غالباً عوارض جانبي ناشي از معالجات درماني قوي سبب تحريك واكنشهايي در بدن ميشوند كه به مثابه يك بيماري كاملاً جديد مي تواند جلوه كند. صرفنظر از هرگونه دليل، وقتي درمانگر شما بداند كه قطع مصرف دارو هيچگونه خطري براي سلامتي شما ندارد، مي تواند در عوض، مصرف زرشك را تجويز كند.
زرشك همچنين مي تواند به عنوان يك روش پيشگيرانه توصيه شود. هرگز نبايد بيش از پنج تا هفت روز زرشك مصرف كرد. اگر معده شما حساس است، مصرف اين ماده به مدت سه تا پنج روز احتمالاً كافي است. براي درمان گلودرد، عفونتهاي مثانه، اسهال، برونشيت يا عفونتهاي مخمري از اشكال قابل مصرف زرشك حالت مورد نظر را بر گزينيد:

چاي: 2 تا 4 گرم ريشه خشك زرشك خيس خورده، روزانه 3 بار.
تنتور: (محلول 5.1 ساخته شده از گياه و الكل يا گل، الكل و آب) به ميزان 3 تا 6 ميلي ليتر (2.1 يا 2.1 1 قاشق چايخوري، روزانه سه بار)
عصاره هاي خشك: 250 تا 500 ميلي گرم، روزانه سه بار. 

براي درمان آرتريت، پسوريازيس، ناراحتيهاي پوستي: 10 درصد عصاره زرشك را روزانه سه بار روي پوست بدن بماليد.
بايد توجه داشت كه پاره اي از عفونتها در صورت مصرف نكردن آنتي بيوتيك ممكن است خطرناك باشند. هرگز در اين فكر نباشيد كه در صورتي كه بدن شما به آنتي بيوتيك قويتر نياز دارد به جاي آن از گياهاني مانند زرشك استفاده كنيد. اطمينان حاصل كنيد كه دستورالعملهاي درمانگر خود را رعايت مي كنيد.
نكات احتياطي
اگر زرشك به صورت صحيح استفاده شود ماده دارويي بي خطري است، اما در صورت باردار بودن از مصرف آن اجتناب ورزيد.
تداخل هاي احتمالي
ميزان مصرف بالاي اين گياه به مدت طولاني مي تواند سبب ناراحتي معده و روده هاا شود، و جذب ويتامين B كافي در بدن را مشكل كند.