نگاهي کوتاه به شهرستان شيروان

وجه تسميه و پيشينه تاريخي
در مورد نام‌گذاري شهر شيروان، داوري هايي وجود دارد. برخي آن را به شيرباناني منسوب مي دانند ه در سده هاي گذشته در جنگل هاي ناحيه شيروان به شكار و نگاهداري شير اشتغال داشته اند. از سوي ديگر عده اي شيروان را به نقش شيري وابسته مي دانند، كه شكل آن، در دامنه شمالي كوه «اغزقاپوقلي» ديده مي شود. كوه هاي قراول، چنگه و اغزقاپوقلي در نزديكي و جنوب شهر شيروان قرار دارند و روي هم رفته به شيركوه سرشناس هستند. سنگ تشكيل دهنده شكل شير، با ديگر سنگ هاي كوه اغزقاپوقلي از نظر جنس، گونه و رنگ تفاوت دارد و هر بيننده اي، اين وجه تمايز شكل شير را مي بيند. با توجه به آثار تاريخي و گورهاي زرتشتي اي كه در اين ناحيه وجود دارد، کهن بودن شهر تأييد گشته و اين وجه تسيه درست تر به نظر مي رسد. 
شيروان‌در زمان اشکانيان در زمره قلمرو آنان قرار داشته و وجود گورهاي زرتشتي و آثار تاريخي در نقاط گوناگون ناحيه شيروان، نه تنها بر شناخت رويدادهاي تاريخي شيروان در پيش از تاريخ كمك مي نمايد، بلكه آبادي و اهميت اين شهر را در آن زمان نشان مي دهد. شهرهاي خراسان، از جمله شيروان، بين سال هاي 31 و 32 هـ . ق، در روزگار خلافت عثمان، به دست مسلمانان افتاد. در زمان حكومت طاهريان، صفاريان و سامانيان، شيروان يكي‌از آبادي‌هاي پر‌جمعيت و آباد بوده است. سلطان محمود غزنوي در بازگشت از هندوستان از مسير راه مشهد - طرقي - شيروان، يك شبانه روز در روستاهاي دهستان گليان شيروان،‌ اردو زده است؛ به طوري كه اين محل را تخت سلطان محمود نيز مي نامند. مغولان در 618 هـ . ق، شهرهاي خراسان، از جمله شيروان را گشودند و به كشتار و چپاول پرداختند. شيروان در 874 هـ . ق، به دست تيمورلنگ افتاد.
شيروان در زمان صفويه از اعتبار و اهميت ويژه اي برخوردار شد و در زمان شاه عباس بزرگ، كردان جنگجو به اين ناحيه كوچ كردند. شاه عباس صفوي چند بار، از جمله در 1007 هـ . ق، به خراسان كه مورد تاخت و تاز مردمان گوناگون بود و هم چنين به شيروان، مركز حكومت ايلخاني سفر كرده است. نادرشاه افشار در 24 شوال 1148 هـ . ق، به پادشاهي رسيد و رضاقلي ميرزا، پسرش را فرمانرواي خراسان، از جمله شيروان كرد.
در 1210 هـ . ق، آقا محمد خان قاجار هنگام رفتن به مشهد، از شيروان گذشت و امير گونه خان، حاكم شيروان نسبت به وي اعلام وفاداري كرد. در روزگار محمد شاه قاجار، شيروان يكي از نواحي مهم درگيري هاي حاكمان محلي، از جمله حاكمان شيروان و بجنورد بود. ناصرالدين شاه قاجار، دوبار در سال هاي 1284 و 1300 هـ . ق، به خراسان سفر و از شيروان نيز ديدن كرد.