نگاهي کوتاه به شهرستان بيرجند

باغ کوشک امير آبادبيرجند

زمان احداث بنا به درستي مشخص نبوده و اطلاعات باقي‌مانده راجع به اين بنا از نظر تاريخچه محدود است ولي احداث بنا به اوايل دوره قاجاريه برمي‌گردد که مربوط به خاندان شيبايي به نام معصوم خان بوده است و صرفا به عنوان سکونت گاه ايت ضخص و خانواده او استفاده مي شده که شخص مزبور يکي از فئودال هاي منطقه محسوب مي شده است.
مشخصات بنا و باغ و کوشک امير آباد که هم به صورت سکونت‌گاه و هم جهت گردش‌گاه مورد استفاده ساکنين قرار مي گرفته به طور کلي در دو بخش بيروني و اندروني احداث شده است. فضاي ورودي به باغ دربي عريض صورت مي گيرد که اين درب يک محوطه وسيع که احتمالا محل درشکه ها شايد به عنوان محل انتظار جهت اطاقک هايي نيز اطراف آن به وجود آمده است که محل اقامت نگهبانان و خدمه باغ بوده است که علاوه بر آن اطاقي نيز در اين قسمت به مطبخ بيروني اختصاص داده شده است.طبقه اول بنا علاوه بر پيش ايوان داراي اتاق شاه نشين است که فضاي‌داخلي آن با توجه به معماري به کار رفته در آن خيلي متنوع نبود و تزيينات خاصي نيز در آن ايجاد نشده است و منحصرا داراي طاقچه هاي ساده است که دو ورودي به طور قرينه در دو طرف آن به وجود آمده است. به طور کلي بخش اندروني با توجه به فضاي خاص آن محل سکونت مشخصي براي افراد خانواده حاکم بوده است و اما بخش بيروني که‌از ديگر قسمت هاي باغ‌سازي ايراني است در اين باغ در جبهه شمالي اندروني قرار گرفته است و اين بخش به‌وسيله باغچه‌اي وسيع با درختان ميوه از انواع مختلف از قسمت اندروني با عمق نسبتا کمي جدا شده است. به عبارت ديگر اندروني باغ يک متر بالاتر از بيروني واقع شده است. فضاهايي که در بناهاي بخش بيروني ايجاد شده يک رشته بناي طولي است که داراي قسمت هاي مختلفي است که از آن جمله مي توان به دالان‌هاي ارتباطي به اطاق هاي متعدد،اطاق هاي منفرد با معماري و ويژگي خاص انباري، مطبخ و غيره اشاره نمود.
اين طور به نظر مي رسد که محوطه بيروني و فضاهاي احداث شده در آن کاربرد مختلف و متفاوتي به لحاظ وضعيت ساکنان داشته است. به طوري که اين قسمت صرفا جهت پذيرايي از مهمانان و ملاقات کنندگان با حاکم مورد استفاده قرار مي گرفته است. بيروني اين باغ محوطه کاملا وسيعي را به خود اختصاص داده است که در اطراف آن درختاني تزييني درختان ميوه و جوي هاي کوچک و بزرگ به وجود آمده است. که اين درختان خيابان هاي کم عرض را براي بيروني شکل داده است از جمله درختان ميوه اي که در اين محوطه غرس شده است مي توان به سيب، زرد آلو، انار، و پسته اشاره کرد و درختان تزييني آن شامل کاج، سرو، صنوبر و چنار است. باغ مزبور و درختان داخل آن به وسيله يک رشته قنات که از طرف اندروني به طرف بيروني هدايت مي شود آبياري مي گردند. در حال حاضر اين باغ و محوطه آن به چند خانواره بيرجندي از طرف اوقاف به اجاره واگذار شده‌است که از بناهاي ايجاد شده در داخل آن به عنوان سکونت استفاده مي شود و محوطه آن که به صورت باغ است جهت کشاورزي و باغباني واگذار شده است. اين باغ نيز به دليل فضا سازي در دو قسمت به عنوان اندروني و بيروني ويژگي هاي بارزي را به دليل موقعيت خود دارا است.