نگاهي كوتاه به جزيره قشم

قشم بزرگ ترين جزيره‌ي مسكوني ايران و يكي از زيباترين و با صفاترين مناطق گردشگري سرتاسر ناحيه‌ي جنوب ايران به شمار مي‌آيد. اين شهرستان از مهم‌ترين مناطق استان هرمزگان بوده و داراي تاريخي طولاني است. سابقه حكومت درقشم به پيش از اسلام مي‌رسد. امراي قشم با داشتن نيروي زميني و دريايي حاكميت خود را حفظ مي‌كرده‌اند. چنان‌كه در كتب تاريخي آمده، توجه به قشم در دوره ايلخاني مغول‌ها بالا مي‌گيرد. با ورود پرتغالي‌ها به خليج فارس، قشم به‌دست آن‌ها مي‌افتد و اين استيلا تا قرن يازدهم هجري (دوره صفويان) ادامه مي‌يابد. از اين هر سه دوره بقايايي به‌جامانده كه امروزه جزو آثار ديدني اين منطقه محسوب مي‌شوند. شهرستان قشم، با پهنه اي حدود 9/1609 كيلومتر مربع در جنوب استان هرمزگان، در شمال باختري تنگه استراتژيك هرمز، در 26 درجه و 45 دقيقه ي پهناي شمالي و 55 درجه و 47 دقيقه‌ي درازاي خاوري نسبت به نيم روز گرينويچ قرار دارد و بلندي آن از سطح دريا 6 متر است. صادرات شهرستان قشم گونه هاي ماهي وميگو، صنايع دستي، قايق، لنج و خاك سرخ است. از آن‌جايي که صيد آبزيان در اين شهرستان از جايگاه خوبي برخورداربوده وبيش‌تر مردم اين شهرستان ماهي گير و كارگر معدن خاك سرخ هستند، ماهي، ميگو و خاك سرخ مهم‌ترين صادرات منطقه را تشكيل مي‌دهند. از مهم‌ترين صنايع دستي مردم شهرستان قشم مي توان به لنج سازي، گلابتون دوزي، خوس دوزي، شك دوزي، سوند و حصيربافي، توربافي، گرگور سازي اشاره کرد. به‌جرات مي توان گفت كه لنج سازي قديمي ترين صنعت سازمان يافته و منظم سواحل جزاير جنوبي ايران است شايد بتوان با احتياط گفت كه عمر اين حرفه و صنعت بومي با تاريخ دريانوردي و بازرگاني ايرانيان قديم درهم آميخته است. در حال حاضر بيش‌ترلنج هاي ساخته شده در جزيره قشم چه از نظر حجم و اندازه و چه نوع شناور به وسيله استادان محلي طراحي و پرداخته مي‌شود. يادگيري و آموزش فن جلافي (نجار لنج) به‌طور تجربي است و پسران از پدرانشان به ارث برده اند. اين صنعت يك صنعت كاملا مردانه است و زنان در آن دخالتي ندارند. 
گلابتون دوزي كه يكي از حرفه هاي سنتي و بومي سواحل و جزاير است به هنري اطلاق مي شودكه طي آن دوخت طرح‌هاي زيبا و منقش روي پارچه با نوارهاي طلايي گلابتون و جهت تزيين و زيبايي لباس‌هاي زنانه و بيش‌تر بروي روسري و شلوار محلي به كار مي رود. طرح اصلي از لباس‌هاي زنانه هند و بنگال گرفته شده است و بيش‌تر مصرف محلي دارد اما در حال حاضر به‌خاطر دارا بودن پوشش و راحتي در استفاده از آن كم و بيش مورد توجه زنان ساير شهرها نيز قرار گرفته است. ابزار كار گلابتون را قلاب، مواد، كپيه وچهارپايه (هاون چوبي) تشكيل مي‌دهند.
خوس دوزي نيز يكي‌ديگر صنايع دستي اين ناحيه است و به عبور نواري نقره‌اي با پهناي متفاوت از لابه‌لاي پارچه هاي توري، با طرح‌هاي دل‌خواه اطلاق مي‌شود. در خوس نوار نقره اي را بيش تر بر روي روسري كه در اصطلاح محلي «جلويل فوسي» نام دارد به كار مي برند.
شك دوزي بافي نيز نواري است كه به وسيله نخ‌هاي طلايي و نقره اي فلزي بافته مي‌شود. وسايل كار شامل يك هاون چوبي و چند قرقره است كه بيش‌تر براي لبه پيراهن و آستين و دور يقه لباس زنانه مورد استفاده قرار مي گيرد.
سوند و حصيربافي نيز از مهم‌ترين صنايع دستي مردمان اين ناحيه و سرتاسر ناحيه جنوب ايران است. براي ساختن سوند از شاخه برگ‌دار درخت خرما استفاده مي‌شود شاخه برگ دار را با طناب‌هايي‌كه از برگ درخت خرما بافته شده است به‌هم متصل كرده و جهت پوشش خانه هاي مسكوني مورد استفاده قرار مي دهند. حصير نيز از برگ درخت خرما تهيه مي‌شود اما در بعضي از آبادي‌هاي ساحلي جهت حصيربافي استفاده مي‌شود. حصيرهاي بافته شده بيش‌تر جهت فرش زيرپا، پوشش سقف خانه و لوازم خانگي مورد استفاده قرار مي گيرد در گذشته نه چندان دور محصولات ساخته شده از برگ نخيلات يكي از اقلام صادراتي اهالي جنوب، شيخ نشينان بوده است اما در حال حاضر توليد آن بسيار پايين‌بوده و بيش‌تر جنبه مصرفي دارد. 
توربافي نيز از ديگر صنايع دستي رايج در اين منطقه است. اهالي جزيره به‌خصوص‌آن‌ها كه از طريق دريا و ماهي‌گيري امرار معاش مي كنند؛ مهارت خاصي در بافتن و وصله كردن تور دارند. در گذشته كه حجم صيد و تعداد صيادان كم‌تر از حالا بوده است تمامي تور مورد احتياج جهت صيد توسط خود صيادان و اهالي جزيره بافته مي‌شده است كه نخ نايلوني مورد نياز را از كشورهاي عربي وارد مي كردند. در حال حاضر بخش عمده اش از تور مورد نياز صيادان توسط عمليات تامين مي‌شود اما هنوز در آبادي‌هاي قشم، سوزا، رمچاه و هلر تور بافي متداول است و كم و بيش مي توانند جواب‌گوي نياز مصرف خانوار صياد باشد.
گرگورسازي از ديگر صنايع دستي مردمان جزيره‌ي قشم به شمار مي‌آيد. گرگور تله‌هاي سيمي و نيم‌دايره شكلي است كه به‌عنوان وسيله اصلي صيدماهيان كف‌زي از آن‌ها استفاده مي‌شود و گرگورسازي در حال حاضر به خاطر كمبود و گراني سيم مخصوص آن كه وارداتي است رونق گذشته را ندارد اما در صورت تهيه و تامين سيم آن در آبادي‌هاي صيادي جزيره‌ قشم ساختن گرگور كم و بيش رواج دارد. كوزه گري، گل‌دوزي، برودوزي نيز از ديگر صنايع دستي شهرستان قشم به شمار مي‌آيند. از نظر كشاورزي، به ويژه باغ‌داري، شهرستان قشم جايگاهي در حد خودكفايي دارد و از مكان هاي زير كشت آن مي توان رمكان، توريان، كوشه، كاروان، ديرستان را نام برد. از نظر صنعت و معدن نيز اين شهرستان غني است و از لحاظ جاذبه هاي گردشگري طبيعي و تاريخي داراي جايگاه ويژه‌اي در استان هرمزگان بوده و اهميت بسيار زيادي دارد. سواحل‌زيبا و رويايي خليج‌فارس، جنگل‌هاي حرا، غار خوربس، كيش كوه) نمكدان)در35 كيلومتري خاور باسعيدو، كوه هاي اسب رستم و كلاه رستم در حدود 5 كيلومتري جنوب خاوري قشم، دره هشتاد گزي در جنوب باخترقشم و دره سياه كوه‌ در جنوب خاورقشم برخي از جاذبه‌هاي طبيعي شهرستان قشم را تشكيل مي‌دهند. اين در حالي است كه ده ها اثر تاريخي و باستاني در اين ناحيه وجود دارد و نيز بازارهاي متعدد خريد از سنتي تا مدرن در اين شهرستان به بازديدكنندگان خدمات ارائه مي‌كنند.