نگاهي کوتاه به شهرستان زنجان

مسجد ميرزايي‌زنجان

مسجد ميرزايي معروف به مسجد چهار محرابه از قديمي ترين بناهاي مذهبي شهرستان زنجان است که در داخل شهر و در بازار پايين شهر زنجان (محله چاقوسازها) قرار گرفته است. بناي اصلي اين مسجد که از نوع چهل ستوني است، به دوران پس از حمله تيمور گورکاني و قرن نهم هجري قمري تعلق دارد. اين مسجد بعدها در اواسط دوره قاجار به فرمان ميرزا ابوالقاسم مجتهد معروف به ميرزا تجديد بنا شد و به نام مسجد ميرزايي معروف گرديد. مسجد ميرزايي از دو بخش قديم و جديد تشكيل شده که بخش نخست، به شبستان قديم معروف است و بخش دوم، مسجد جديدي است كه تقليد ناقصي از مسجد چهار ايواني را به نمايش مي گذارد. اين بخش از بين عناصر مسجد چهار ايواني، صحن مركزي، ايوان هاي چهارگانه، حجره هاي طلاب، وضوخانه و شبستان زنانه و مردانه را دارد. 
شبستان مسجد به دو قسمت مردانه و زنانه تقسيم شده و در حد فاصل آن ها پنجره هاي اروسي كار گذاشته شده است. محراب در چشمه وسطي ضلع جنوبي جاي گرفته و در چشمه هاي ديگر نيز تكرار شده است. در نتيجه اين تكرارها در شبستان مردانه، 4 محراب پديد آمده است. بنا به قولي وجود چهار محراب در شبستان اصلي تاييد کننده حضور مذهب هاي چهارگانه (شافعي، حنبلي، مالکي و حنفي) در قرن نهم بوده و به قولي ديگر هدف از ايجاد اين محراب ها، تنها رعايت كامل اصل قرينه سازي بوده است. در هر حال به دليل وجود همين محراب ها اين مسجد به مسجد چهار محرابه نيز معروف است. 
گرداگرد صحن مركزي مسجد را حجره ها و ايوان هاي چهارگانه به طور قرينه پوشانده اند كه تعداد آن ها جمعاً 14 واحد است و در سه طرف صحن قرار دارند. درگاهي هاي صحن با استفاده از كاشي هايي با رنگ هاي سفيد، مشكي، فيروزه اي، زرد و سبز در طرح هاي هندسي متنوع ساخته شده اند و طرفين ايوان هاي چهارگانه با كاشي هاي خشتي و طرح هاي اسليمي و هندسي زينت داده شده است. كاشي‌هاي اين مسجد متعلق به دوران قاجار تعلق است و شباهت زيادي به كاشي‌هاي مسجد جامع و مسجد خانم زنجان دارد. بر سردر ورودي مسجد نيز کتيبه اي به خط نستعليق قرار داده اند.