با توجه به نام ديليگان و گويش مردم آن جا باور بر اين است كه اين شهر و يا شهرك در زمان ساسانيان نيز وجود داشته و از جمله شهرهاي ماد بزرگ بوده است شهر دليجان پس از اسلام گاهي جزو اصفهان و گاهي در قلمرو حاكم قم قرار داشته و تابع منطقه ي جبال و يا عراق عجم بوده است، در زمان صفويان جزء قلمرو و عراق عجم بوده زيرا شاه عباس ايان را به 5 ايالت اصلي تقسيم كرده بود: فارس ، خراسان، آذربايجان، گيلان، مازندران و ايالت عراق عجم، در روزگار قاجاريه ايران به4 ايالت و 23 ولايت تقسيم شده بود كه دليجان جزء ولايت كمره، گلپايگان و محلات قرار داشته در سال 1316 شمسي، دليجان و محلات حزو شهرستان قم، از استان دوم به حساب مي آمده است، در سال 1327 خورشيدي شهرستان محلات با 3 بخش محلات، خمين و دليجان در شمار شهرستان ها استان دوم محسوب مي شدند.
بعدا" بخش دليجان با دهستان هاي اردهال ، نراق، پشت گذر، خورهه نيز از شهرستان قم منتزع و به محلات ملحق شدند، در سال 58 دليجان تابع استان مركزي به مركزيت اراك در آمد شهر دليجان به علت موقعيت جغرافيايي و ارتباطاتي خود، چون بر سر راه بزرگ تيسفون ، خراسان، ماوراء النهار ( جاده ابريشم ) قرار داشته و هميشه در ارتباط با سه شهر بزرگ همدان، اصفهان ري بوده است و از مراكز عمده مبادلاتي اقتصادي در سر راه اصلي ايران بشمار مي رفته است. دليجان از گذشته تا كنون از كانون هاي مبادلاتي اقتصادي ايران بوده و گذشته از آن در منطقه مركز ارتباطي و محل مبادلات و خريد و فروش كالاي مناطقي نظير: خمين ، گلپايگان ، محلات، جاسب ، نراق ، و اردهال محسوب مي شده است.
اين شهر با اين كه درابتدا شهر بزرگي بوده است ولي عوامل مهمي باعث ويراني آن شدهاست اين شهر در بستر تاريخ مسيري براي تاخت و تاز آشوريان در راه هجوم اسرهدون، شاه آشوري از همدان به كاشان بوده است. همچنين اين شهر مدت زيادي در برابر حملات مغولان مقاومت كرده ولي بالاخرخ درمقابل آن ها مقعور مي گردد حمله افغان ها هم خود باعث مي شود كه عده بسياري دليجان را ترك كرده و شهر دچار ويراني گردد، و همچنين همان طور كه ذكر شده به علت اين كه در منطقه مركزي و در محل به هم پيوستن راههاي بزرگ شهرهايي مانند : ري و اصفهان قرار گرفته بود و چون حكومتهاي گذشته نسبت به تصر اين مناطق توجه داشته اند هنگام لشگر كشيها، ماندن و گذر سپاهيان مورد ستم و آسيب فراوان قرار مي گرفت واين امر باعث مي شد كه عده اي زادگاه خود را ترك گويند آخرين حمله توسط سركشاني مانند نايبحسين كاشي و رجب لر در سال 35 ه.ق. بوده است. قحطي سال 36 ه.ق. و بيماري عفوني مانند حصبه و وبا هم عاملي براي از بين رفتن مردم آن ديار بوده است .
