قلعه ها، برج ها و آتشکده هادرشهرستان استان قم

قيز قلعه سي جمكران
درسمت جنوب باختري جمکران قلعه بزرگي برروي يکي ازمرتفع ترين نقاط مجموعه کوه هاي اين منطقه قرار گرفته كه به قيز قلعه سي شهرت دارد و مابين شهر قم و روستاي جمکران قرار گرفته است. 
خصوصيات بارز قلعه هاي موجود در رشته کوه هاي البرز در اين قلعه مشخص است. نوع معماري، مصالح وتکه سفال هاي سطحي اطراف قلعه نشان گر تاريخ قرن 7 و8 است. ولي آثاري نيز وجود دارند که مي توانند به دوره هاي قديمي تر مربوط شوند. به عنوان نمونه يک بناي گنبدي شکل برروي تپه شمالي وجود دارد که يادآور معماري قبل ازاسلام است. باتوجه به شرايط وموقعيت خاص قلعه درمنطقه؛ مي توان تصور كرد که دوره حياط آن بسيار طولاني بوده است. بديهي است قلعه ياد شده در دوره تاريخي مورد استفاده بوده وشواهدي ازاستقرار دوره تاريخي قابل مطالعه است. 
اغلب دژهاي کوهستاني رشته البرز درنقاطي ساخته شده اند که تسلطي برجلگه ها که مراکز اصلي شهرنشيني است, نداشته اند واغلب رشته کوهي حدفاصل ميان دژنشينان وشهرنشينان بوده است. درمورد اين قلعه نيز مي توان تصور نمود که نزديک ترين منطقه مسکوني درجلگه هاي اطراف جمکران کنوني قرار داشته است. داخل باروي اصلي دژ اتاق هاي متعدد براي دژنشينان وبناهايي براي انبار ساخته شده که مانند ديگر قلعه هاي کوهستاني ايران وبرخلاف قلعه هاي جلگه اي شکل هندسي منظمي ندارد.آب بيش تر دژهاي کوهستاني ازآب باران و برف رابه آب انبارها هدايت مي کرده است. دراين جا نيز درمرتفع ترين نقطه قلعه حوضچه هاي ذخيره آب ديده مي شوند.
ازآن جا که اين قلعه داراي حيات متفاوتي است ازمصالح گوناگوني درساخت آن استفاده شده که مي توان آن را به دو دسته تقسيم بندي نمود. گروه اول ازسنگ وملاط گچ وآهک وگاهي ساروج استفاده شده و گروهي ديگر شامل ديوارهايي ازبلوک هاي خشت خام است که به نظر مي رسد درساخت وسازهاي سريع ازآن استفاده شده است.