تپه يحيي در شهرستان بافت

به فاصله حدود 260 کيلومتري جنوب کرمان در دشت وسيع "صوغان" تپه خاکي مرتفعي قرار گرفته که حدود 19 متر از سطح دشت پيرامون ارتفاع دارد. اين تپه که در حوزه شهرستان بافت قرار دارد به "تپه يحيي" شهرت دارد. تپه يحيي امروزه به عنوان يکي از مهمترين آثار و تپه هاي کليدي در باستان شناسي ايران است. کاوشهاي علمي باستان شناسي اين تپه از سال 1347 به وسيله هيئت مشترک ايراني-آمريکايي و طي چند فصل صورت گرفته است. حاصل کاوشهاي علمي که در اين تپه عظيم باستاني صورت پذيرفته حکايت از دوره هاي مختلف استقرار انساني دارد. اين محوطه باستاني تقريباً بطورمداوم از نيمه اول هزاره پنجم پيش از ميلاد تا دوره ساساني مسکوني بوده است. در پايان دوره عيلام يعني حدود 2200 سال پيش از ميلاد وقفه اي در تپه يحيي مشاده مي شود که دليل آن هنوز روشن نيست. قديمي ترين نشانه هاي سکونت بشري در تپه يحيي که روي خاک بکر وجود دارد , تعدادي خانه هاي کوچک خشتي است که آثار باقيمانده آنها در پنج لايه روي هم قرار گرفته است. 
قديمي ترين اين آثار که مربوط به نيمه هزاره پنجم پيش از ميلاد است , به صورت محوطه هاي کوچک چهارگوش است که اندازه هر ضلع آن به حدود 5/1 متر مي رسد. اغلب اتاقها فاقد درگاه است و ورود و خروج احتمالاً از طريق روزن موجود در سقف صورت مي گرفته است. ديوارها از خشتهايي است که با دست تهيه شده و در آفتاب خشک گرديده است. وجود قطعاتي از چوب , ني و حصير در کف اتاقها حکايت از سقفهاي فروريخته اتاقها دارد.آلات و ابزار پايين ترين لايه يعني دوره 6 (عصر نوسنگي) از استخوان و سنگ چخماق از مهمترين آثار مکشوفه در تپه يحيي اشيايي است که از سنگ صابون ساخته شده و به صورت مهره هايي ساده تا ساغرهاي زيبايي بوده و جملگي شباهت بسيار به اشياء مشابهي دارد که در دورترين مراکز تمدن دوران مفرغ همچون "موهنجودارو"مرکز تمدن "هاراپا" در دره سند و همچنين در "ماري" واقع در بين النهرين مشاهده گرديده است. در خلال کاوشهاي باستان شناسي , يکي از نقاطي که احتمالاً معدن سنگ صابون تپه يحيي بوده , کشف گرديده که آثاري از کندوکاو و تراش خوردگي در عهد باستان در سطح حفره نمودار است و به نظر مي رسد تپه يحيي از مراکز توليد استخراج و صدور سنگ صابوني بوده است. از ديگر آثار باارزش و قابل توجه مکشوفه در تپه يحيي لوحه هاي گلي با خطوط پروتوعيلامي (آغاز عيلامي) است که از راست به چپ به وسيله قلم نوک تيز بر متن گل نرم ايحاد شده است. گفتني است که مشابه اين آثار در شوش و تپه سيلک کاشان نيز بدست آمده است.با کشف آثار ارزشمند در تپه يحيي مسلم گرديده که فرهنگ عيلامي بيشتر از آنچه پيش از اين تصور مي رفت , پردامنه بوده است. تپه يحيي محل و موقعيت مناسبي براي رابطه بين نخستين تمدنهاي بين النهرين و فرهنگي که بعدها در دره سند ظهور کرده است , بود.