از زمان های خیلی دور همواره این سؤال بین روانشناسان خانواده مطرح بوده است كه آیا شباهت ها باعث به وجود آمدن ازدواج موفق می شود یا تفاوت ها؟

پژوهش های به عمل آمده نشان می دهد كه با ثبات ترین ازدواج ها آنهایی هستند كه زن و شوهر بیشترین شباهتها را با هم داشته اند. استفن وایت معتقد است: «با توجه به بررسی های بالینی، شباهت های اخلاقی و شخصیتی زن و شوهر روی موفقیت ازدواج آنها نقش تعیین كننده ای دارد.» میزان بی ثباتی و طلاق در زوجهای به هم شبیه، كمتر مشاهده می شود. با توجه به نتایج به دست آمده، نداشتن شباهت با بی ثباتی و طلاق همراه است.

بعضی از روانشناسان شباهت های موجود بین زوجین را در حكم سپرده بانكی تلقی می كنند و اشاره می كنند اگر میزان سپرده بانكی شما رقم بزرگی باشد و میزان بدهی بانكی شما كم باشد در آن صورت در مقابل نوسان های اقتصادی بهتر می توانید مقاومت كنید و به نحو احسن می توانید احساس امنیت نمایید، ولی اگر میزان بدهی های شما نسبت به سپرده بانكی كم باشد به همان نسبت احتمال اینكه دچار مشكل شوید زیاد خواهد بود.

این تشابه نشان می دهد كه هر قدر تشابه بین زوجین بیشتر باشد به همان نسبت ازدواج آنان از استحكام و دوام بیشتری برخوردار خواهد بود و هر قدر تفاوت آنها بیشتر باشد به همان نسبت احتمال اینكه دچار بحران شوند زیاد خواهد شد، سؤالی كه در اینجا مطرح می شود این است كه وجود كدام یك از تشابهات مطلقاً برای ازدواج لازم هستند؟

هوش: اگر هوش زن و شوهر به یك اندازه باشد رابطه زناشویی با گرفتاری كمتری روبه رو می شود. توجه داشته باشید كه «تحصیلات» ملاك نظر نیست چرا كه بعضی از اشخاص بسیار باهوش، به هر دلیل ممكن است به كالج و دانشگاه راه پیدا نكنند. منظور این است كه زن و شوهر به لحاظ بهره هوشی باید در یك ردیف قرار داشته باشند، باید بتوانند اشیاء و امور را به یك شكل ببینند و درباره آنها به یك شكل صحبت كنند.

اگر یكی از طرفین ازدواج اغلب گمان می كند كه همسرش متوجه منظور او نشده است، شرایط خوشایندی بین آنها برقرار نمی شود. بررسی های به عمل آمده نیز نشان می دهند، اگر بهره هوشی زن و شوهر در یك ردیف یا نزدیك به هم باشد ثبات ازدواج بیشتر می شود.

ارزش ها: لازم است كه زن و شوهر درباره بسیاری از ارزشها وحدت نظر داشته باشند. مثلاً مهم است كه زن و شوهر درباره معنویات و یا زندگی خانوادگی اختلاف نداشته باشند. اگر در این زمینه ها وحدت نظری وجود نداشته باشد، بروز اصطكاك میان آنها حتمی است.

علایق: اگر زن و شوهر در بسیاری از زمینه ها علایق مشترك داشته باشند، زندگی به كامشان شیرین می شود. در این میان هر چه تنوع علایق مشترك بیشتر باشد بهتر است.

توقع از نظامات خانوادگی: زن و شوهر بایستی درباره وظایف و مسئولیتهای یكدیگر در رابطه زناشویی وحدت نظر داشته باشند. طرز فكر افراد در این زمینه كلاً به دو نوع تقسیم می شود. بعضی از افراد در مورد وظایف و مسئولیت های زن و شوهر به طور سنتی فكر می كنند، بدین معنا كه مدیریت داخلی منزل به عهده زن است و مرد نیز به عنوان مدیر بیرونی منزل، یا نان آور خانواده تلقی می شود.

فردی كه در این زمینه به طور سنتی فكر می كند باید با فردی ازدواج كند كه با او همفكر است. اما در حال حاضر كه نقش های زن و مرد دستخوش تغییرات زیادی شده است، عده ای معتقد به تساوی حقوق بین زن و مرد هستند و وظایف و مسئولیتهای مشابهی نیز برای آنان قائل می شوند. افرادی كه این اعتقاد را دارند باید با همفكران خود ازدواج كنند. سؤال دیگری كه مطرح می شود این است: تفاوتهای مسئله ساز كدام ها هستند؟ یا به عبارت دیگر، چه تفاوتهایی می توانند به خوشبختی زندگی زناشویی آسیب برسانند؟

در پاسخ به این سؤال باید گفت وجود اختلافاتی كه می توانند به خوشبختی زندگی زناشویی لطمه بزنند عبارتند از:

▪میزان انرژی: وقتی یكی از طرفین ازدواج پر انرژی باشد و در مقابل همسر او كم انرژی، اینان با مشكلات عدیده ای برخورد می كنند. اختلاف در میزان انرژی در زمینه های مختلف خود نمایان می شود كه از جمله می توان به معاشرتهای اجتماعی، فعالیتهای مذهبی و غیره اشاره كرد.

در انجام فعالیتهای مربوط به خانه نیز سطح انرژی میان زن و شوهر اغلب مسئله ساز می شود، مثلاً ممكن است زن بخواهد كارهایی را در روزهای تعطیل آخر هفته در منزل انجام دهد و شوهر علاقه مند به این باشد كه روبه روی تلویزیون بنشیند و یا روزنامه بخواند.

▪عادات شخصی: وقتی زن و شوهر عادتهای شخصی متفاوتی داشته باشند، به تدریج وحدت میان آنها رو به نقصان می رود.

از جمله عادتهای مسئله ساز می توان به این موارد اشاره كرد: وقت شناسی، نظم و ترتیب، وابستگی مسئولیت ... می توان به عادات شخصی متعددی اشاره كرد كه زن و مرد باید قبل از ازدواج به آن توجه داشته باشند. مثلاً اگر یكی از آنها سیگار بكشد و دیگری نكشد، این اختلاف می تواند در رابطه زناشویی آنها دردسر ساز شود. اگر یكی از آنها به خوردن غذاهای مقوی و مغذی علاقه مند باشد و دیگری به اینكه چه می خورد بها ندهد، مشكلاتی در زندگی زناشویی ایجاد می كند.

▪استفاده از پول: بسیاری از زوجها در اثر نداشتن توافق بر سر مسائل مالی دچار مشكل می شوند. یكی به فكر آینده است و می خواهد پولش را پس انداز كند و دیگری به خرج كردن پول و خوش بودن در لحظه حال علاقه مند است.

یكی معتقد به ریسك كردن است و دیگری فكر می كند كه باید به تدریج و با ضریب اطمینان بالا بر دارایی های خود بیفزاید. یكی می گوید كه درآمد را باید خرج فرزندان كرد و دیگری می خواهد پول را نگه دارد. اختلافاتی از این قبیل می تواند شیرازه زندگی زناشویی را تحت تأثیر قرار دهد، به همین دلیل لازم است كه قبل از ازدواج در این موارد بیشتر موشكافی شود.

علایق و مهارتهای كلامی: اگر یكی از طرفین ازدواج زیاد حرف بزند و دیگری كم حرف باشد چه مشكلی پیش می آید؟ اگر زن یا مرد علاقه مند به گفت وگو و دیگری خواهان سكوت باشد، استرس فراوانی ایجاد می شود. اگر كسی به هنگام صرف غذا علاقه مند به صحبت باشد و همسرش بخواهد هنگام صرف غذا سكوت كند و یا اگر یكی از طرفین ازدواج به صحبت تلفنی طولانی علاقه مند باشد زمینه های اختلاف را پایه ریزی كرده اند.

سؤالی كه با توجه به مسائل فوق مطرح می شود این است اگر افرادی با هم ازدواج كنند كه در موارد فوق اختلاف داشته باشند چه ویژگی را باید در خود بپرورانند تا بتوانند به زندگی زناشویی ادامه دهند؟ در پاسخ باید اشاره كرد، اگر زوجین دارای ویژگی انعطاف پذیری باشند می توانند به جای اینكه تحت تأثیر اختلافات قرار بگیرند، با تفاوتها كنار بیایند و برای حل مشكلات راه حل های مناسب پیدا كنند.

رامین كریمی

روزنامه همشهری