تاريخ ادبيات ايران از ابتدا تا کنون

س 47 در روايتي آمده است كه ابي بصير از امام صادق پرسيد :
هل يراه المومنون يوم القيامه ؟
آيا مو منان در روز قيامت او (خدا) را خواهند ديد ؟
حضرت فرمود :
نعم قد راو ه قبل يوم القيامه .
بله ، بلكه پيش از روز قيامت او را ديده اند . وي مي گويد :
عرض كردم : آيا مقصود همان ديدني است كه خداوند (در ازل ) فرمود : الست بربكم ؟ قالوا : بلي (اعراف : 172) .
آيا من پروردگار شما نيستم ؟ ! و همه گفتند : بله .
حضرت چند لحظه ساكت شد و سپس فرمود : و ان المو منين ليرونه في الدنيا قبل يوم القيامه الست تراه في وقتك هذا ؟ !
و قطعا مو منان او را در دنيا و پيش از روز قيامت مي بينند . آيا تو در همين هنگام او را نمي بيني ؟ ! و در ادامه روايت از حضرت خواست كه اين مطلب را براي ديگران نيز نقل كند ولي حضرت فرمود : خير ، نقل نكن ))(21) . چرا حضرت به وي اجازه نداد كه براي ديگران نقل كند ؟ و معناي ديدن خداوند در دنيا و قيامت چيست ؟
ج - زيرا اگر نقل مي كرد ، جاهلان تصور مي كردند كه خداوند متعال جسم است ، و با چشم سر و ظاهر بين مي توان خدا را ديد؛ در حالي كه خداوند جسم نيست .
اما در رابطه با مشاهده خداوند در دنيا و آخرت بايد توجه داشت كه ما در ديدمان واقعيات را مشاهده مي كنيم ، و چه در دنيا و چه در قيامت اصلا غير خدا براي ما مشهود نيست ؛ چنانكه مي فرمايد : سنريهم آياتنا في الافاق و في انفسهم ، حتي يتبين لهم انه الحق ، اولم يكف بربك انه علي كل شي ء شهيد ؟ ! الا انهم في مريه من لقاء ربهم . الا ، انه بكل شي ء محيط (فصلت : 53 و 54) .
به زودي نشانه هاي خود را در افقهاي (گوناگون ) و در دلهايشان به ايشان خواهيم نمود ، تا بر ايشان روشن گردد كه تنها او حق است ، آيا (براي حق بودن ) پروردگارت همين كافي نيست كه او براي هر چيز مشهود است . هان آنان در لقاي پروردگارشان ترديد دارند ، آگاه باش كه مسلما او به هر چيزي احاطه دارد .
از جمله علي كل شي ء شهيد استفاده مي شود كه خداوند حتي در دنيا مشهود همگان است ، در رابطه با قيامت نيز در آيه ديگر مي فرمايد : و يعملون ان الله هو الحق المبين (نور : 25) .
و پي مي برند كه تنها خداوند ، حق و آشكار است .
از اين آيه شريفه نيز استفاده مي شود در آخرت هم معلوم مي شود كه خداوند متعال حقيقتا حق و مبين و آشكار است .
س 48 با اينكه ابي بصير نابينا بود ، عبارت (الست تراه في وقتك هذا) : (آيا هم اكنون تو خدا را نمي بيني ؟ !) در روايت گذشته درباره او چه معني دارد ؟
ج - معني مشهود اوست ، زيرا دركهاي حضور عيانا مشهود است ، لذا با اينكه چشم ندارد ، مي گويد : مي بينم . و علم اعم از حصولي و حضوري است ، و اين نحوه رو يت حقيقت ، رو يت و علم حضور است . لذا خداوند متعال در آيه گذشته فرمود : سنريهم آياتنا في الافاق و في انفسهم حتي يتبين لهم انه الحق با اينكه بعد از آن مي فرمايد : الا انهم في مريه من لقاء ربهم .
يعني خود پروردگار (ربهم ) را مشاهده مي كنند ، نه رحمت پروردگار را لذا نفرمود : (رحمه ربهم ) : البته مشاهده اي كه سزاوار ساحت حق تعالي باشد نه مشاهده حسيه ، كه شرك و ثنويت است .
س 49 معناي (قاب قوسين ) در آيه شريفه فكان قاب قوسين او ادني (نجم : 9) (تا اينكه فاصله اش به اندازه طول دو كمان يا نزديكتر شد . ) چيست ؟
ج - يعني اگر علي فرض محال هر دو (خداي سبحان و پيغمبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم ) جسم بوده اند ، در نزديكي و قرب ، مثل زانو به زانو به هم نزديك بودند .
س 50 آيا در خواست حضرت موسي عليه السلام در رب ارني انظر اليك (اعراف : 143) (پروردگارا خود را به من بنمايان تا به تو نگاه كنم ) ، در خواست رو يت ممكن بود ؟
ج - حضرت موسي عليه السلام پيغمبر خدا است ، و در خواست از خداي متعال است . اگر ممكن نبود نمي خواست . البته اين رو يت غير از رو يتهاي مادي است ؛ زيرا پيغمبر خداست كه مي داند كه رو يت بصري در حق خداي سبحان محال است (22)
س 51 در مسند احمد و ترمذي آمده است : كه از امتيازات حمزه قاري اين است كه خدا را در خواب ديد ، و به قدمش افتاد و او را در آغوش گرفت .
ج - يعني خدا وجود محدود و محتاج و مركب شد و ديده شد! بازگشت اين سخن به اين است كه موجود ساخته شده و مصنوع خود را ديده باشد . زيرا خدا رو يت نمي شود و به رو يت نمي آيد ، نه رو يت حسي و نه خيالي و نه عقلي .
س 52 معناي اين روايت منقول از اميرالمو منين عليه السلام چيست كه مي فرمايد : مارايت شييا الا و راءيت الله قبله
هيچ چيز را نديدم ، جز آنكه خدا پيش از آن مشاهده نموده .
ج - يعني تمام اءشياء ، آيه و نشان دهنده حق هستند ، و آيه ماوراي خود را نشان مي دهد ، نه خود را . مانند چراغ قرمز در چهارراه ها كه علامت خطر است و انسان را ديدن آن متوجه خطر مي شود .