اورامانات سرزمینی بکر و در غرب ایران زمین است که چشم اندازهای طبیعی‌اش با سادگی و بی‌آلایشی مردمی خونگرم تلفیق شده و گردشگاهی منحصر به‌فرد را خلق کرده است.

دیار اورامانات سرزمین محصور در میان کوه‌های سر به فلک کشیده و انبوه جنگل‌های بلوط است، با مردمانی فارغ از تعلقات امروزی؛ مردمانی که سادگی و بی‌آلایشی در میانشان موج می‌زند.

آغوش باز و سفره گسترده مردم دیار اورامانات برای مهمانان از دیرباز زبانزد است، هنوز پای زمین‌خواران به این دیار باز نشده است و از خانه باغ‌ها و ویلاهای پرتجمل خبری نیست.

شهرستان پاوه جزئی از دیار اورامانات است. این شهرستان از شمال به شهرستان مریوان، از شرق به شهرستان کامیاران، از جنوب به شهرستان‌های اسلام‌آباد غرب و سر پل‌ذهاب و از غرب به کشور عراق محدود می‌‌شود و دارای سه بخش مرکزی،‌ باینگان و نوسود است.

غالب مردم شهرستان پاوه به زبان «اورامی» تکلم می‌کنند و پوشش مردم نیز شبیه به دیگر مناطق کردنشین کشور است؛ پا افزار سنتی مردم این منطقه گیوه (کلاش) است که به جرات می‌توان آن را ارزنده‌ترین صنعت دستی مناطق روستایی ایران دانست.

فارغ از خصیصه‌های قومی و فرهنگی منطقه پاوه، معماری خاص خانه‌ها در این گوشه از ایران پهناور، دارای ویژگی‌ای است که در کمتر جایی نمونه‌ای از آن را می‌توان یافت، خانه‌هایی با بافت قدیمی از سنگ و گل و چوب که نمادی از سرسختی و سخت کوشی مردم این دیار است، هرچند که در سال‌های اخیر با توسعه ساخت و ساز در کشور، خانه‌هایی با نما و معماری امروزی جای معماری اصیل اورامانات را پر کرده و تغییر نمای عمومی شهرها و روستاهای منطقه با سرعت غیر قابل باوری در جریان است.

دامداری و کشاورزی در این منطقه، قدمتی به درازای تاریخش دارد هر چند که با ماشینی شدن زندگی و به‌وجود آمدن مراکز صنعتی تهیه فرآورده‌های لبنی، مردم تمایل چندانی به پرورش دام به‌صورت سنتی نشان نمی‌دهند، اما باغداری و پرورش محصولات ارگانیک همچنان راه امرار و معاش بسیاری از خانواده‌هاست.

عمده محصولات باغی منطقه گردو، انار، انگور دیم و توت است و با توجه به تنوع آب و هوایی و وجود نقاطی با ارتفاع بیش از هزار و 500 متر و مناطقی، مانند حاشیه رودخانه سیروان با ارتفاع 600 متر از سطح دریا، در این شهرستان محصولات گوناگون سردسیری، گرمسیری و نیمه گرمسیری قابل پرورش هستند.

* جاذبه‌های طبیعی گردشگری

یکی از جاذبه‌های مشهور گردشگری منطقه اورامانات و شهرستان پاوه، غار قوری قلعه در کیلومتر 86 راه اصلی کرمانشاه پاوه است.

کارشناسان قدمت این غار 13 کیلومتری را که به‌عنوان یکی از هفت اثر طبیعی ملی ایران، به ثبت رسیده،  65 میلیون سال تخمین می‌زنند و به یقین می‌توان آن را یکی از مطرح‌ترین جاذبه‌های گردشگری استان کرمانشاه و غرب کشور به‌حساب آورد.

چشمه معدنی «بل» در 14 کیلومتری شهر «نودشه»، 3 تا 4 هزار لیتر در ثانیه آبدهی دارد که از دل صخره‌های سرسخت اورامان می‌جوشد و پس از خروج از یک دهانه غار مانند و طی حدود 200 متر به رودخانه خروشان سیروان می‌ریزد.

اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمانشاه در راستای حفاظت از آثار تاریخی و طبیعی در سال 1388، چشمه «بل» را در فهرست آثار ملی به ثبت رساند.

گردشگاه «دالانی» در ارتفاع بیش از 2500 متری از سطح دریا در مسیر راه پاوه مریوان و در نقطه مشرف بر قسمت‌هایی از کردستان عراق قرار دارد و هر ساله در فصول بهار و تابستان پذیرای گردشگران و کوهنوردانی از اقصی نقاط کشور است.

یکی دیگر از تفرجگاه‌های شهرستان پاوه و در دامنه کوه «شاهو» با ارتفاع بیش از 3 هزار متر، تفرجگاه «ویمیر» است که در ارتفاع یک هزار و 850 متری از سطح دریا قرار گرفته و در شمال شرقی شهر پاوه واقع شده است.

*اماکن زیارتی و تاریخی

مهمترین مکان زیارتی شهرستان پاوه بی گمان آرامگاه امامزاده سید عبیدالله، برادر امام رضا (ع)، مشهور به «کوسه هجیج» است که در روستای زیبای «هجیج» از توابع بخش نوسود شهرستان پاوه واقع شده است.

این مقبره زیارتی در بیست کیلومتری غرب پاوه و در کنار رودخانه سیروان قرار دارد. در سال‌های اخیر بنای این امامزاده به‌صورت چهار طاقی آجری توسط اداره اوقاف شهرستان پاوه بازسازی شده است.

مقبره «سلطان اسحاق» در مسیر جاده پاوه نوسود و در نزدیکی روستای «نیسانه» یکی دیگر از اماکن زیارتی شهرستان پاوه است، مقبره از دو اتاق تو در تو تشکیل شده که آرامگاه در اتاق دوم آن واقع شده است.

* صنایع دستی اورامانات

پاوه و اورامانات از مراکز مهم صنایع دستی استان کرمانشاه به شمار می‌رود و گیوه (کلاش) ارزنده‌ترین صنعت دستی مردم دیار اورامانات است.

این پاافزار قدیمی و بسیار زیبا که حاصل ذوق و هنر زنان و مردان اورامی منطقه اورامانات است در سال‌های اخیر به‌واسطه رواج استفاده از کفش‌های صنعتی رونق گذشته خود در میان مردم را از دست داده، اما زیبایی و ظرافت این پای پوش کهن چنان است که مشتریانی برای آن در اقصی نقاط جهان دست و پا کرده است.

در حال حاضر شهر «نودشه» مهمترین مرکز تولید گیوه در اورامانات است و در مرغوب‌ترین نوع «کلاش» تکه پارچه‌های پنبه‌ای به‌صورت رشته‌های دراز به عرض حدود یک سانتیمتر بریده شده و کنار هم قرار می‌گیرد و به‌وسیله ابزاری که «مشته» نام دارد کوبیده شده و پس از فشرده شدن به شکل کف گیوه در می‌آید.

بخش اول کار که در بالا ذکر شد، توسط مردان انجام می‌گیرد و بخش دوم که کار بافتن «کلاش» است، بیشتر توسط زنان و دختران اورامی انجام می‌شود؛ قیمت نوع مرغوب و باکیفیت این پای پوش سنتی منطقه اورامانات هم‌اکنون در حدود 75 هزار تومان است.

نمد مالی و ساخت زیرانداز و پوشش‌های نمدین، به‌ویژه تولید نوعی پوشش زمستانی مخصوص مردان به‌نام «فرجی» هم در منطقه اورامانات رایج است.

موج بافی یا جولایی، سجاده بافی (برمال)، سبد بافی، پشم ریسی، از دیگر هنرهای سنتی مردم با ذوق و سلیقه این دیار است.

گلیم، موج، جاجیم، سجاده نماز (مازلوخ) و لباس محلی مردانه (چوخ و رانک) را نیز می‌توان از صنایعی محلی دانست که به‌عنوان سوغات منطقه اورامانات شناخته شده است.

کلام آخر اینکه، با توجه به این امر که گردشگری یکی از محرک‌های اصلی در چرخه اقتصاد هر مملکت است، نیاز به توسعه صنعت توریسم در کشور ما، به‌خصوص در مناطقی چون اورامانات که از پتانسیل‌های بسیار خوبی در این زمینه بهره‌مند است، بیش از پیش احساس می‌شود.

امید است در عصری که صنعت جهانگردی بزرگ‌ترین و متنوع‌ترین صنعت در دنیا به حساب می‏‌آید و بسیاری از کشورها این صنعت پویا را منبع اصلی درآمد، اشتغال‌زایی، رشد بخش خصوصی و توسعه زیرساخت‌ها شناخته‌اند، مسئولان در کشور ما همت و تلاش خود را در راستای توسعه این صنعت تاثیرگذار بیش از پیش به‌کار گیرند.