مقالات منابع طبیعی

ويژگي هندسي آبخيزها به لحاظ تاثير آنها بر رفتار هيدرولوژيكي آن، در مطالعات و برآوردهاي سيلاب مورد توجه است. اين ويژگي ها در حوزه هاي فاقد آمار مهمترين نقش را در برآوردهاي هيدرولوژي دارند. گستردگي و تنوع آبخيزهاي كشور به لحاظ شرايط اقليمي، پوشش گياهي، خاك و زمين شناسي و عدم امكان تجهيز همه آنها به ايستگاههاي اندازه گيري آمار جريان، پيش بيني راه كارهايي براي برآوردهاي هيدرولوژي در حوضه هاي فاقد آمار به كمك آمار حوضه هاي داراي ايستگاه را اجتناب ناپذير مي سازد. يكي از روشهايي كه مي توان آمار جريان را به ساير حوضه ها تعميم داد، تعيين همگني حوضه هاي آبخيز مي باشد. براي انجام اين پژوهش 40 حوضه آبخيز واقع در البرز شمالي به وسعت 35000 كيلومتر مربع از آستارا در غرب منطقه تا نكا در شرق انتخاب شده است. در اين پژوهش پارامترهاي ژئومورفولوژي نظير مساحت، محيط، طول و شيب آبراهه اصلي، طول حوزه، شيب حوضه، زمان تمركز، ضريب شكل متغيرهاي بارش متوسط سالانه و درصد پوشش جنگلي استخراج شدند. پس از اندازه گيري و محاسبه ويژگيهاي هندسي حوضه ها، آمار دبي حداكثر لحظه اي براي يك دوره 25 ساله يعني از سال آبي 49-48 تا سال 75-74 استخراج و آمارهاي ناقص تكميل گرديدند. مقادير دبي با لوگ نرمال سه پارامتره، كه بهترين برازش براي منطقه مورد مطالعه را داشته است برازش داده شده و دبي هاي با دوره بازگشتهاي 2 تا 1000 ساله استخراج شدند. پس از آن حوضه هاي آبخيز مورد مطالع، با استفاده از آناليز خوشه اي به 4 گروه همگن تقسيم- و سپس به كمك پارامترهاي ژئومورفولوژي و ايجاد رابطه همبستگي بين آنها و دبي حداكثر لحظه اي براي هر دوره بازگشت و براي هر منطقه همگن، روابط منطقه اي ارائه شده است. نتايج به دست آمده حاكي از آن است كه براي تعيين همگني با اين روش نياز به اندازه گيري تعداد زيادي از پارامترهاي هندسي نيست. در اين منطقه پارامترهاي مساحت، ارتفاع متوسط، شيب رودخانه، درصد پوشش جنگل، تراكم زهكشي و بارش متوسط ساليانه نقش تعيين كننده داشته و متغير مساحت عامل اصلي در تعيين همگني بوده است.

 نسخه قابل چاپ