مقالات منابع طبیعی

فرسايش خندقي از جمله انواع فرسايش آبي و تشديد شونده است که رخداد و گسترش آن موجب تغييرات بارز در منظر زمين و پسرفت اراضي و تخريب محيط زيست مي شود. با توجه به تنوع و ميزان تاثير عوامل مختلف در شکل گيري و گسترش فرسايش خندقي که از نقطه اي به نقطه ديگر نوع و ميزان تاثير آن تغيير مي کند و به منظور شناسايي مهمترين عوامل مشارکت کننده در خندقي شدن اراضي جهت معرفي راهبردهاي کلان جهت پيشگيري و مهار اين نوع فرسايش در حوزه آبخيز عرب قره حاجي که يکي از حوزه هاي آبخيزداري گستره وسيعي از نهشته هاي اوليه بادرفتي و آبرفت هاي ثانويه لس در ايران واقع در استان گلستان مي باشد، اين تحقيق با استفاده از فن و دانش سنجش از دور و بکارگيري تکنيک هاي سامانه هاي اطلاعات جغرافيايي طراحي و به مرحله اجرا درآمده است. به طوري که براي دستيابي به اهداف تحقيق، تغييرات مکاني و زماني فرسايش خندقي همراه با وسعت اراضي خندقي شده با استفاده از عکسهاي هوايي و تصوير ماهواره اي ETM⁺ لندست منطقه تحقيق در سه دوره زماني 1335، 1346 و 1381 با بکارگيري تکنيک هاي بارزسازي تغييرات سطح زمين بررسي گرديده و سپس با مشخص کردن ويژگي هاي مربوط به عوامل زمين محيطي و تجزيه و تحليل رابطه بين آنها با فرسايش خندقي حادث شده در اراضي لسي منطقه تحقيق از طريق تجزيه و تحليل همبستگي و ايجاد روابط رگرسيوني، اقدام به شناسايي مهمترين عوامل موثر در شکل گيري و گسترش فرسايش خندقي و راهبردهاي کلان پيشگيري و مهار اين نوع فرسايش در تطبيق با نتايج و مشخصات منطقه گرديد. نتايج حاصل از اين تحقيق مبين اين است که شکل گيري و شدت گسترش فرسايش خندقي در اراضي لسي منطقه تحقيق تابعي از ارتفاع متوسط بارندگي و دماي متوسط سالانه هوا، شيب و جهت اراضي، سازند زمين شناسي، منابع اراضي، نوع خاک و ويژگي هاي مربوط به آن، نوع و تيپ گياهي، نحوه استفاده از اراضي و متوسط سالانه ارتفاع رواناب هاي سطحي مي باشد. اما در اين ميان، شيب اراضي، نوع سازند، عمق خاک، ميزان املاح محلول، SAR، هدايت الکتريکي و ميزان سديم قابل تبادل موجود در خاک که موثر در رخداد فرسايش تونلي نيز هستند بيشترين نقش و تاثير را در شکل گيري و گسترش فرسايش خندقي و مشخصات مورفومتريک خندق ها دارند. بر اين اساس، مناسب ترين راهبردهاي کلان جهت پيشگيري از رخداد فرسايش خندقي و گسترش آن در منطقه تحقيق و حوزه هاي آبخيز مشابه، جلوگيري از تمرکز رواناب هاي سطحي همراه اصلاح کاربري اراضي و مديريت پوشش گياهي از طريق ايجاد تعادل بين ظرفيت توليد گياهي با برداشت آن توسط چراي احشام افزون بر لحاظ تمهيدات اصولي و فني لازم در ايجاد شبکه راه هاي دسترسي به منطقه و جلوگيري از قطع اشجار و بوته کردن در اراضي لسي است.