* تهران، پاسداران، بوستان نهم، بيمارستان لبافي نژاد، مركز تحقيقات چشم، دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي
هدف: گزارش يافته هاي باليني 93 چشم از 48 بيمار مبتلا به كراتيت مزمن وكراتيت باشروع ديررس ناشي از گازخردل. روش پژوهش: مطالعه اين مجموعه موارد، به صورت گذشتهنگر غيرمقايسه اي بر روي 48 جانباز ايراني انجام شد كه به وسيله سلاحهاي شيميايي بهكار رفته در جنگ تحميلي عراق عليه ايران، مبتلا به كراتيت مزمن يا كراتيت با شروعديررس ناشي از گاز خردل شده بودند. علايم و يافتههاي باليني، مدت زمان درگيري ودرمان بيماران مورد بررسي قرار گرفته اند. در 5 مورد، يافتههاي آسيب شناسي نمونههاي بافتي قرنيه و ملتحمه بيماران نيز ارايه شده است. يافته ها: از 48 بيماربررسي، 31 نفر (64.6 درصد) دچار علايم مزمن و 17 نفر (35.4 درصد) دچار علايم ديررسكراتيت ناشي از گاز خردل دشده بودند. حدت بينايي بيماران در هنگام ارجاع، بين ديدنحركت دست (HM) تا 20.20بود تغييرات سطح خارجي چشم شامل بلفاريت مزمن و كاهش منيسكاشكي (در همه بيماران)، ايسكمي ليمبوس (81.3 درصد) و اختلاف عروقي ملتحمه (50 درصد) بود. نشانه هاي قرنيه اي به ترتيب شيوع عبارت بودند از اسكار يا كدورت (87.5 درصد) و نقايص و نامنظمي اپي تليوم (31.3 درصد). تعداد 28 بيمار تحت درمان جراحي قرارگرفتند كه شامل پيوند ياخته هاي بنيادي آلوگرافت (20 چشم از 17 بيمار)، پيوند نفوذيقرنيه (12 چشم از 12 بيمار) و پيوند لايه اي قرنيه (4 چشم از 3 بيمار) بودند و 20يمار تحت درمان محافظه كارانه قرار داشتند. در بررسي نمونه هاي ملتحمه اي به وسيلهميكروسكوپ نوري. كاهش تراكم ياختههاي گابلت، اپي تليوم تحليل رفته يا ضخيم شده،اسكار در Substantia propria همراه با ارتشاح پلاسماسيتي و لنفوسيتي و عروق لنفاويمتسع ديده شد. در نمونه هاي قرنيه اي برداشته شده از بيماران، فقدان اپي تليوم ولايه بومن، پانوس فيبروواسكولار، اسكار استروما و رگزايي ديده شد. نتيجه گيري: گاز خردل در سطح خارجي چشم و قرنيه ايجاد ضايعات تخريبي مزمن و با شروع ديررس مينمايد كه موجب كاهش پيش رونده بينايي و آسيب چشمي ميگردند. در نمونه هاي برداشتهشده از ملتحمه و قرنيه بيماران، يك پاسخ تركيبي التهابي بدون هيچگونه يافته اختصاصيديده ميشود كه بر پايه ظاهر باليني ضايعات و يافته هاي آسيب شناسي بافتي، به نظرميرسد يك مولفه وابسته به ايمني در ايجاد آن موثر باشد.