مقالات بیابان

اراضي رسي نمكي حساس به فرسايش بادي كه در واژگان ژئومرفولوژي به اراضي دقي (سبخا sebkha) معروف مي باشند گستره نسبتا وسيعي در پلايا يا چاله هاي داخلي در مناطق خشك و بياباني از جمله فلات مركزي ايران را تشكيل مي دهند. حساسيت نسبتا زياد اين اراضي به فرسايش بادي و از همه مهمتر عدم امكان كنترل آنها به روش بيولوژي (كشت گونه هاي گياهي) بدليل محدوديتهاي فيزيكي و شيميايي خاك دستيابي به شيوه هاي ديگر كنترل فرسايش بادي خاصه روشهاي متناسب با شرايط حاد اكولوژيكي به نحوي كه كمترين مقدار مصرف آب و نگهداري را خواسته باشد ضروري به نظر مي رسيد. بر اين اساس طرح كاربردي مالچ سنگريزه اي كه خود نمونه بارز الهام از طبيعت در عرصه هاي سنگفرشي (هامادا Hamada) مي‌باشد با تاثير 4 تراكم پوشش سنگريزه اي صفر (شاهد) و %25 و %50 و %70 بر روي 3 دسته از اراضي حساس به فرسايش بادي دشت يزد - اردكان انجام شد. نوع سنگريزه هاي انتخابي در حد بادام و اندازه ريگ و قلوه سنگ مي باشد كه از نزديك ترين معادن شن و ماسه در منطقه تامين مي گرديد. به منظور ايجاد بادهاي با سرعت معين در زمان مشخص از دستگاه سنجش فرسايش بادي (W.E.meter) كه نوع تونل باد قابل حمل است استفاده گرديد. اراضي نمونه مالچ پاشي شده با تراكم هاي مختلف تحت تاثيري بادي با سرعت 10 متر بر ثانيه در ارتفاع 20 سانتي متري (معادل 76 كيلومتر بر ساعت در ارتفاع 10 متري) به مدت 30 دقيقه قرار مي گرفتند و مقدار رسوب جمع آوري شده از سطح مقطع مشخص دستگاه (30x100CM) با نمونه هاي شاهد (اراضي لخت و بدون مالچ پاشي) مقايسه گرديدند. داده هاي بدست آمده از نمونه برداريها بر اساس آزمايش آماري فاكتوريل در قالب طرح بلوك كامل تصادفي و همچنين آزمون چند دامنه اي دانكن با كمك برنامه كامپيوتري MSTATC مورد بررسي قرار گرفت. نتايج حاصل اختلاف معني دار تاثير مالچ سنگريزه اي در كاهش فرسايش بادي را در كليه مناطق مورد بررسي در سطح كمتر از %1 نشان مي‌دهد. در حالي كه بين نوع مالچ سنگريزه‌اي بادامي و اورسايز اختلاف معني‌داري مشاهده نشد. لذا با توجه به ارزانتر و قابل دسترس تر بودن عناصر اورسايز بهتر است در طرحهاي كاربردي از اين نوع مالچ سنگريزه اي استفاده شود. مقايسه تاثير تراكم هاي مالچ سنگريزه‌اي نشان داد كه بين تراكم %50 و %75 تفاوت چنداني وجود ندارد و بيشترين اختلاف بين اين دو تراكم با تراكم %25 و صفر (شاهد) مي‌باشد. با توجه به نتايج بدست آمده مي‌توان استفاده از گراولهاي اورسايز (قلوه سنگ هاي كوچك) مازاد بر معادن شن و ماسه با تراكم %50 را به عنوان مناسب‌ترين نوع مالچ سنگريزه هاي در اراضي حساس به فرسايش دشت يزد پيشنهاد نمود. ايجاد پوشش يكنواخت و يا نواري و همچنين بررسي اثرات جانبي هر كدام از جمله مواردي است كه بايد از طريق طرحهاي تحقيقاتي جداگانه در عرصه هاي مورد نظر تحت بررسي قرار گيرد.

 نسخه قابل چاپ