مقالات بیابان

شوري حدود 10% اراضي جهان را در برگرفته است و سرعت تخريب خاك در اثر فرايند شور شدن سه هكتار در دقيقه گزارش شده است. حدود 34% از خاكهاي قاره آسيا متاثر از املاح است. كشور ايران با توجه به موقعيت خاص جغرافيايي و شرايط آب و هوايي خشك و نيمه خشك از نظر توسعه شوري در رتبه پنجم آسيا قرار دارد. بدليل خشكسالي‌ها و كمبود آب در سنوات اخير موضوع شورشدن در كشور به صورت جدي مورد توجه قرار گرفته است. جهت نشان داد علل شوري منطقه گنبد- آلاگل بعنوان مطالعه موردي انتخاب گرديد. اين منطقه در طول جغرافيايي 20 54 تا 10 55 و عرض جغرافيايي 37 تا 40 37 قرار دارد، متوسط شيب و ارتفاع منطقه به ترتيب 1.6% و 18 متر بوده و متوسط بارندگي سالانه آن 314 ميليمتر، ميانگين دماي سالانه آن 17.5، ميانگين تبخير 1659 ميليمتر مي‌باشد و مساحتي در حدود 1856.4 كيلومتر مربع دارد. اطلاعات مربوط به آب در دو بخش آبهاي سطحي و زيرزميني جمع‌آوري گرديد و از سفره‌سطحي نمونه‌برداري شد و همچنين جهت مطالعه خاك اقدام به حفر پروفيل در اعماق مختلف (50- 0، 100- 50، 150- 100 سانتيمتر) در هر سري خاكشناسي گرديد. در نهايت با استفاده از اطلاعات موجود، نقشه زمين‌شناسي، توپوگرافي، عكسهاي هوايي، اطلاعات مربوط به تجزيه و تحليل نمونه‌هاي آب و خاك علل و روند شور شدن آب و خاك مورد مطالعه و بررسي قرار گرفته است. نتايج حاصله نشان داد كه هم عوامل طبيعي و هم عوامل انساني در اين امر مؤثر بوده است. در بحث عوامل طبيعي معيارهاي نظير رسوبگذاري درياي خزر در گذشته، سازندهاي مختلف زمين‌شناسي، توپوگرافي، شيب كم منطقه، بالابودن سطح ايستايي آب، قلت بارندگي، تبخير بالا و وزش باد كه سبب انتقال نمك مي‌شود موثر بوده است و در بين عوامل انساني تأثيرگذار معيارهاي نظير سيستم نامناسب آبياري، جاده‌سازي و ورود فاضلاب را مي‌توان نام برد. اما در ارتباط با بررسي روند شورشدن مطالعات خاك نشان داد كه طي يك دوره 28 ساله حدود 2.4% خاكهاي سطح منطقه از خاك كم‌شور (mmho/cm 4-8: EC) به خاكهاي لب شور (mmho/cm 8-15 EC) و 23.5% خاكها از حالت كم‌شور (mmho/cm 4-8: EC) و لب‌شور (mmho/cm 8-15: EC) به خاكهاي كاملا شور (mmho/cm 15: EC) تبديل شده‌اند. تغييرات در آب زيرزميني سفره سطحي طي يك دوره 9 ساله نشان داد كه مقادير EC در 72.7% پيزومترها افزايش يافته و در 27.3% ديگر كاهش داشته است، همچنين 68.75% پيزومترها افت سطح آب و 31.25% ديگر افزايش سطح آب را داشته‌اند.

 نسخه قابل چاپ