مقالات اقتصاد کشاورزی و توسعه

در دهه اخير، به خصوص در سالهاي پاياني سده بيستم، كمبود منابع آب شيرين به يك مسئله بحران ساز جهاني تبديل شده و آب به عنوان موضوعي مهم، در كانون مباحثات و مذاكرات بين الملل قرار گرفته است. تعدادي از كشورهاي جهان بخش گسترده اي از آب مورد نياز خود را از رودخانه هاي مرزي اختلاف زا تامين مي كنند. در كشور ما ضريب وابستگي به منابع آب با منشا خارج از كشور، در بعد ملي رقم ناچيزي است ولي در بعد منطقه اي رقمي بالا و بسيار مهم و حياتي است، به طوري كه ضريب وابستگي سيستان به رودخانه مرزي هيرمند تقريبا 100 درصد است. از اين رو هر از چند گاهي جلوگيري از ورود آب هيرمند از افغانستان به ايران منجر به نابودي كشاورزي منطقه و بروز بحران و خشكسالي مي شود. ميانگين آبدهي سالانه هيرمند حدود 4.6 ميليارد متر مكعب است. همچنين سالانه به طور متوسط 2.8 ميليارد متر مكعب آب از ساير رودهاي افغانستان و 0.6 ميليارد متر مكعب نيز از رودهاي داخلي ايران به تالابهاي بين المللي هامون واقع در دشت سيستان وارد مي شود. وجود خطر انحراف آب هيرمند به منطقه اي موسوم به گودزره بدون وارد شدن به ايران، مشكل پيچيده اي را براي مديريت آب منطقه و به ويژه تالابهاي بين المللي هامون به وجود مي آورد.
يكي از مشغله هاي مهم سياسي ايران در يك سده اخير، تعيين رژيم حقوقي هيرمند بوده است. هر چند مرزهاي بين المللي ميان ايران و افغانستان در ميانه شاخه اصلي هيرمند در شرايط كنوني مورد پذيرش دو كشور است، ولي نحوه تقسيم آب هيرمند، نحوه بهره برداري از آن در منطقه دلتا و ساير حقوق مربوط به اين رودخانه همچنان لاينحل باقي مانده است.
با توجه به مطالب پيشگفته، در مطالعه حاضر ضمن بررسي آبي سيستان، عوامل محدود كننده ذخاير سطحي، تاثير سدهاي احداثي افغانستان بر وضعيت كنوني و آينده منابع آب سيستان و رژيم هاي حقوقي تقسيم آب بين دو كشور همسايه ايران و افغانستان تحليل مي شود بر اساس نتايج تحليلي، براي كاهش وابستگي و بهبود وضعيت، راهكارهايي ارايه مي گردد.

 نسخه قابل چاپ