مقالات آب و خاك (علوم و صنايع كشاورزي)

در سال هاي اخير تجمع عناصر سنگين در خاک در بسياري از نقاط جهان به يک مشکل زيست محيطي مهم تبديل شده است. از آنجاييکه در ارتباط با وضعيت پراکنش عناصر سنگين در خاک هاي استان همدان اطلاعاتي وجود ندارد، اين مطالعه با هدف بررسي تغييرات مکاني فلزات سنگين سرب و روي در برخي از خاک هاي سطحي اطراف شهر همدان و درک ارتباط احتمالي آن با نوع استفاده از اراضي و مواد مادري خاک ها صورت گرفت. تعداد 263 نمونه خاک سطحي مرکب از عمق 10-0 سانتي متري از منطقه مطالعاتي به وسعت 1600 کيلومترمربع جمع آوري شد. موقعيت نقاط توسط دستگاه موقعيت ياب جهاني تعيين و کاربري محل شامل مرتع، گندم ديم، کشاورزي آبي و مناطق شهري ثبت گرديد. همچنين شش نوع ماده مادري غالب منطقه شناسايي و از هر نوع سه نمونه برداشت شد. مقدار سرب و روي کل و قابل جذب در نمونه هاي خاک و مقدار کل اين عناصر در نمونه هاي سنگ عصاره گيري و با استفاده از دستگاه جذب اتمي تعيين شد. برخي از ويژگي هاي خاک مانند هدايت الکتريکي، بافت، pH، ماده آلي و ظرفيت تبادل کاتيوني نيز در نمونه ها اندازه گيري شد. تغييرنماي همه جهته مقدار کل عناصر مورد مطالعه ترسيم و سپس الگوي مناسب بر آن ها برازش داده شد. در نهايت به وسيله روش کريجينگ نقشه پراکنش مکاني عناصر مورد مطالعه ترسيم گرديد. ميانگين غلظت روي کل و قابل جذب در منطقه مطالعاتي به ترتيب 4/71 و 5/2 ميلي گرم بر کيلوگرم و ميانگين غلظت سرب کل و قابل جذب به ترتيب 24 و 5/2 ميلي-گرم بر کيلوگرم مي باشد. نتايج آناليز هاي زمين آماري نشان داد که مدل کروي بهترين مدل برازش داده شده بر غلظت کل سرب و روي مي باشد. دامنه تاثير براي سرب 9750 متر و براي روي 11550 متر تخمين زده شد. بر اساس نقشه هاي پراکنش سرب و روي، عامل موثر بر روند افزايشي اين عناصر، نوع کاربري است. آناليز سنگ هاي بستر در منطقه نيز نشان داد که شيل هاي واقع در قسمت هاي جنوب شرقي و غرب منطقه، داراي غلظت بالايي از عنصر روي (2/96 ميلي گرم بر کيلوگرم ) هستند. بنابراين با هواديدگي اين سنگ ها روي به خاک اضافه شده است. علاوه بر کاربري، نوع مواد مادري منطقه نيز عامل مهم ديگر در کنترل غلظت روي کل است. از بين خصوصيات خاک تنها ماده آلي همبستگي بالايي با غلظت سرب (35/0r²=)و روي (33/0(r²=نشان داد.

 نسخه قابل چاپ