مقالات آب و خاك (علوم و صنايع كشاورزي)

الـگوي کشت به عنوان يکي از مهمترين پارامترهاي طراحي شبکه هاي آبياري مطرح بوده که در شرايط بهره برداري نيز ارتباط مستقيمي با بهره وري آب در سطح اين سامانه ها دارد. اين تحقيق با هدف توسعه مدل تعيين الگوي کشت بهينه شبکه هاي آبياري با استفاده از فرآيند تحليل سلسله مراتبي (Analytical hierarchy process - AHP) انجام گرفت. مدل در قالب دو زير مدل توسعه يافت که هدف زير مدل اول، رتبه بندي مناسبت نوع محصولات الگوي کشت در سطح شبکه آبياري بوده و هدف زير مدل دوم، رتبه بندي سطوح زير کشت مناسب هر محصول مي باشد. معيارهاي انتخاب نوع کشت، ده معيار در نظر گرفته شد که در سه گروه معيارهاي اقتصادي - اجتماعي، منابع آب و خاک و اقليمي طبقه بندي گرديدند. به منظور تعيين محدوده سطح زيرکشت بهينه محصولات نيز ? معيار در نظر گرفته شد. وزن معيارها بر اساس اطلاعات جمع آوري شده از منطقه، مطالعات ميداني و نتايج برگرفته از 30 پرسشنامه تکميل شده توسط صاحب نظران، متوليان و بهره برداران شبکه هاي آبياري تعيين گرديد. مدل براي شبکه آبياري دشت ورامين در وسعتي برابر 50 هزار هکتار اجرا و مورد ارزيابي قرار گرفت. ارزيابي ها نشان داد که معيارهاي مقدار کمي آب در دسترس و ميزان تبخير و تعرق نسبت به ساير عوامل از اهميت بيشتري در تعيين نوع کشت برخوردار مي باشند. سياستهاي کلان بخش کشاورزي و حجم آب قابل برنامه ريزي نيز به عنوان مهمترين پارامترهاي موثر بر سطح زير کشت محصولات مشخص شدند. نتايج نشان داد که مدل AHP رتبه اولويت کشت محصولات اصلي شبکه آبياري (جو و گندم)، که بيش از 50 درصد سطح زير کشت دشت را به خود اختصاص مي دهند، را مطابق با رتبه اين محصولات در الگوي کشت رايج منطقه برآورد نموده است. رتبه صيفي جات و پنبه نيز در دو روش يکسان تعيين شد. در مورد ساير محصولات (سبزي جات، يونجه و ذرت) نيز تفاوت رتبه بين نتايج مدل و الگوي کشت رايج يک رتبه بود. يافته هاي تحقيق بيانگر آن است مدل توسعه يافته قابليت تعيين محدوده سطح زيرکشت هر يک از محصولات الگوي کشت شبکه آبياري را با دقت مطلوبي دارا مي باشد. از اين رو مدل AHP مي تواند به عنوان يک مدل کاربردي در ارزيابي عوامل کمي و کيفي موثر بر الگوي کشت و تعيين نوع و تراکم کشت بهينه محصولات شبکه هاي آبياري مورد استفاده قرار گيرد.

 نسخه قابل چاپ