مقالات مطالعات برنامه درسی

يکي از مباحث مهم در حيطه مطالعات اجتماعي، مفهوم شهروندي است. اين مفهوم در صدد اشاعه اصول اساسي دموکراسي در بين افراد جامعه است. از اين نظر، مسايل تربيت شهروندي از اهميت خاصي برخوردار است، به طوري که اغلب اين مسايل نقش حياتي را در فرايند تشکيل يک ملت و تحکيم پايه هاي دموکراسي بازي مي کند و سبب مي شوند بين نظام مدرسه و محيط اجتماعي - سياسي کنش متقابل بوجود آيد. نظام آموزش متوسطه از ابتداي قرن بيستم توجه خاصي به مفهوم شهروندي داشته است، چنان چه که از مهم ترين اهداف نظام تعليم و تربيت، پرورش شهرونداني آگاه به حقوق و وظايف خود و همچنين متعهد در قبال جامعه باشد. بدون ترديد مدارس در عرصه نقش مهمي را دارا هستند و برنامه هاي درسي به گونه اي بايد طراحي شوند که از يک سو دانش آموزان را در جهت رسيدن به چنين هدفي ياري دهند و از سوي ديگر عواملي را که مانع رسيدن به چنين هدفي مي گردند شناسايي کرده و در جهت رفع آنها بکوشند، چرا که برنامه هاي درسي (برنامه درسي پنهان) مدارس مي توانند با ايجاد موانع بر سر راه تربيت شهروندي حامل خطراتي باشند. مقاله حاضر از طريق بررسي ها و مطالعات ميداني در تلاش است تا ضمن شناسايي اين آسيب ها، راهکارهايي را براي بهبود آنها پيشنهاد نمايد. در اين راستا از طيف وسيعي از مطالعات انجام شده در حيطه شهروندي و تربيت شهروندي مدد گرفته شده است. اين مطالعات براي جامعه ايراني بومي سازي شده است و سرانجام آسيب هاي خطرآفرين در قلمرو برنامه هاي درسي مدارس (برنامه درسي پنهان) براي تربيت شهروندي شناسايي نموده که عبارت از جو اجتماعي با ميانگين 3.72 و انحراف استاندارد 0.65، ساختار سازماني با ميانگين 3.47 و انحراف استاندارد 0.77، تعامل ميان معلم و دانش آموز با ميانگين 3.57 و انحراف استاندارد 0.68. مقياس ميانگين ها با طيف سه درجه اي آسيب قوي، آسيب متوسط و آسيب ضعيف بيانگر آن است که سطح آسيب زايي مولفه جو اجتماعي در سطح قوي و سطح آسيب زايي دو مولفه ديگر در سطح متوسط مي باشد. در پايان اين نوشتار راهکارهايي براي مقابله و بهبود وضعيت تربيت شهروندي ارايه مي دهد.