مقالات مطالعات برنامه درسی

آموزش و پرورش به منزله يكي از اساسي ترين نهادهاي انسان ساز و تمدن آفرين، نقشي چشمگير در شكل دادن به حيات جهان فرهنگي آدميان، ايفا مي كند. اهميت اين نهاد با در نظر گرفتن اين نكته بيشتر آشكار مي شود كه جهان جديد، در قياس با همه ادوار گذشته تاريخ بشر، از زمان ظهور نخستين انسان هوشمند به اين سو، از بالاترين ميزان عناصر فرهنگي برخوردار است و فرهنگ (در معناي عام اين واژه) بيشترين سهم را در معماري آن بر عهده دارد.
اين نهاد در عين حال در زمره بر ساخته هاي آدمي به شمار مي آيد و از اين رو در همان حال كه مي تواند به واسطه توان علي خود (كه به مدد حيث التفاتي جمعي كنشگران برسازنده و/ يا بهره گيرنده از اين نهاد در آن به وديعه گذارده شده)، بر آنان تاثير بگذارد، از رهگذر تعامل با كنشگران، دستخوش تحول مي شود. از آنجا كه مسير اين تحولات احتمالي تا حد زيادي به توانايي هاي معرفتي كنشگران و نيز كفايت روش هاي به كار گرفته شده از سوي آنان بستگي دارد؛ هر نوع آموزه معرفت شناسانه، روش شناسانه كه بتواند به بهبود اين نهاد و شناسايي ظرفيت هاي مثبت در آن و زمينه سازي براي ايجاد شرايط مناسب براي بهره گيري از اين ظرفيت ها كمك كند، مقبول و مطلوب خواهد بود.
مضمون اصلي مقاله حاضر آن است كه معرفت شناسي متكي به عقلانيت نقادانه به همراه روش شناسي منطق موقعيت، رهيافتي كارآمد براي ايجاد تحولات بهينه در نهاد آموزش و پرورش در اختيار كنشگران قرار مي دهد. به مدد اين رهيافت، كشف ظرفيت هاي بديع و موثر براي افزايش بازده نهاد آموزش و پرورش به گونه اي سازنده و اثربخش و در زيستبوم هاي مختلف، با سهولت و كارآيي بيشتري امكان پذير خواهد شد و توانايي كنشگران براي شناسايي جنبه هاي بالقوه نامطلوب نهاد برساخته خود (و بالتبع جلوگيري از فعليت يافتن اين جنبه ها) افزايش خواهد يافت. در متني كه در پي مي آيد پس از معرفي اجمالي عقلانّيت نقادانه و منطق موقعيت، در خصوص برخي از كاربردهاي رهيافتي توضيح داده مي شود كه از تركيب اين دو نظريه براي افزايش بازده بهينه نهاد آموزش و پرورش بهره مي گيرد.

 نسخه قابل چاپ