نگاهي به مصرف‌خودسرانه مكمل‌هاي غذايي

مادربزرگ ياد پا دردش مي‌افتد و با خود مي‌گويد: يعني مي‌شود من اين دارو‌ها را بخورم و ديگر اينقدر براي درمان پا دردم سراغ دكتر نروم و پول اضافه خرج نكنم؟

بعد هم قيچي مي‌آورد و مكمل‌هايي را كه در آن معرفي شده است، مي‌برد و با دقت در كيفش مي‌گذارد.

او هر هفته كارش همين است. هر وقت مكمل و داروي جديدي در اين نشريات يا در تلويزيون تبليغ مي‌شود سعي مي‌كند نام آن را نگه دارد و گاهي خود بدون تجويز پزشك آن را تهيه و مصرف مي‌كند.

او فكر مي‌كند خوردن ويتامين‌ها و مواد معدني كه ممكن است بدن سالمندان نسبت به آنها كمبود داشته باشد مشكلي ندارد و زيادي آن از بدن دفع مي‌شود و به نصايح كساني كه از او مي‌خواهند با دكتر مشورت كند، گوش نمي‌دهد و مي‌گويد: فكر نكنم دكتر اينها را تجويز كند. اگر دكتر بگويد اين دارو را بخور كه خوب مي‌شوم و ديگر سراغش نمي‌روم!!!

طبق نتايج يك پژوهش كه در مجله انگليسي لاسنت به چاپ رسيده است، مصرف مكمل‌هاي كلسيم مي‌تواند خطر ترك‌خوردگي‌هاي استخواني را در افراد سالمند تا 24 درصد كاهش دهد.

نتايج اين مطالعه كه روي 4500 مرد و زن بالاي 50 سال انجام شده، حاكي است، حتي وقتي اين افراد دوز كامل تجويز شده اين مكمل استخوان‌ساز و اغلب همراه با ويتامين D را مصرف نمي‌كردند، باز هم خطر ترك‌خوردگي استخواني در آنها 12 درصد كاهش يافت.

شكستگي‌ها همان چيزي است كه مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌ها را مي‌ترساند و چنان كه در اين خبر مي‌خوانيم خوردن مكمل‌ها مي‌تواند براي استحكام استخوان‌ها مفيد باشد، اما در چه شرايطي؟

طبق همين خبر مي‌توان گفت، بنا بر توصيه پزشكان احتمال دارد مصرف زياد كلسيم به يبوست بينجامد. بنابراين اگر شما نيز از مصرف‌كنندگان اين قرص‌هاي مكمل هستيد آب فراوان بنوشيد و بين وعده‌هاي مصرف قرص در روز فاصله بيندازيد. به ياد داشته باشيد به منظور جذب بهتر كلسيم، در هر وعده افزون بر 500 تا 600 ميلي‌گرم مصرف نكنيد. اگر شما زن يائسه‌اي هستيد كه داروي استروژن مصرف مي‌كنيد، براي حفظ سلامتي استخوان‌هايتان روزانه صرفا 1000 ميلي‌گرم كلسيم برايتان كافي است.

شما روزانه به 600 واحد ويتامين D نياز داريد. با توجه به توصيه كارشناسان، از مصرف بي‌رويه اين ويتامين بپرهيزيد چرا كه مصرف مقدار اندكي فزون‌تر از 2000 واحد بين‌المللي در روز، براي بزرگسالان سمي است.

ويتامين D مكمل ديگري است كه به سالمندان توصيه مي‌شود تحت نظر پزشك آن را مصرف كنند.

مركز پزشكي دانشگاه يال در ۵۴ آزمايش باليني، اثرات مثبت و منفي احتمالي ورزش و مصرف ويتامين D را در جلوگيري از افتادن سالمندان مورد بررسي قرار دادند.

نتايج به دست آمده از اين تحقيقات حاكي از آن است ورزش و انجام فعاليت بدني در سالمندان تا ۱۳ درصد و مصرف مكمل‌هاي ويتامين D تا ۱۷درصد خطر افتادن را در آنها كاهش مي‌دهد.

اثربخشي مكمل‌هاي دارويي ممكن است به حدي باشد كه بعضي را بفريبد تا بدون تجويز و نسخه پزشك هر اندازه كه مي‌خواهند از محصولات مختلف دارويي استفاده كنند اما پزشكان نسبت به مصرف خودسرانه داروهاي مكمل هشدار مي‌دهند.

مصرف مكمل‌هاي كلسيم خطر حمله قلبي را در زنان سالمند افزايش مي‌دهد.

متخصصان نيوزلندي دريافته‌اند كه مصرف مكمل‌هاي كلسيم خطر بروز مشكلات و ناراحتي‌هاي قلبي ـ عروقي را در زنان مسن تشديد مي‌كند كه در نهايت ممكن است به حمله قلبي منجر شود.

وقتي كسي نتواند از طريق غذا به مقدار كافي كلسيم را براي رفع نيازهاي خود دريافت كند از كلسيم موجود در استخوان‌ها (منبع ذخيره كلسيم) استفاده مي‌كند كه باعث كاهش استحكام استخوان‌ها مي‌شود. كلسيم در بسياري از مواد غذايي وجود دارد و به علت اين‌كه بدن قادر به ساخت آن نيست، بايستي به مقدار كافي از راه غذا دريافت شود. در صورتي كه باز هم بدن با كمبود كلسيم مواجه باشد به تشخيص پزشك براي فرد، مكمل تجويز مي‌شود.

نرگس بانوي 60 ساله‌اي است كه 5 سال پيش به تجويز پزشك قرص‌هاي كلسيم مصرف مي‌كرد.

او مي‌گويد: دوره مصرف قرص‌هاي مكمل كه تمام شد مدتي بعد احساس درد در كمرم داشتم كه مجددا بدون تجويز پزشك دو برابر ميزان اوليه قرص‌هاي كلسيم تهيه و مصرف كردم.

احساس مي‌كردم درد كمرم بهتر مي‌شود ولي نمي‌دانستم كليه‌هايم را سنگ‌ساز مي‌كنم. بعد از مدتي با درد در پهلوها نزد پزشك رفتم و او از داروها و تغذيه‌ام سوال كرد و متوجه شد كه مصرف بي‌رويه قرص‌هاي كلسيم مرا مبتلا به سنگ‌كليه كرده است.

برنامه‌هاي تبليغاتي زيادي را مي‌بينيم كه سعي در رواج مصرف كلسيم و ويتامين D در برنامه غذايي سالمندان دارند.

اما تحقيقي جديد نشان مي‌دهد كه سالمنداني كه مقدار زيادي كلسيم و ويتامين D مصرف مي‌كنند، در معرض آسيب‌هاي مغزي وسيع‌تري قرار دارند. كلسيم و ويتامين D اضافه قادر به ايجاد اختلالات رفتاري افسردگي و حتي سكته در سالمندان خواهند بود.

مارتا اي پاين ـ سرپرست تحقيق و يكي از استادان دانشگاه روان‌پزشكي و رفتارشناسي دانشگاه دوك در كاروليناي شمالي ـ مي‌گويد: «وجود آسيب‌هاي مغزي در سالمندان چندان غيرمعمول نيست، اما چيزي كه حائز اهميت است گستردگي اين آسيب‌هاست كه ما در تحقيقات همه‌جانبه خود روي مغز دريافته‌ايم كه مصرف زياد كلسيم و ويتامين D باعث افزايش آسيب‌هاي مغزي در سالمندان خواهد شد.»

1200 ميلي‌گرم كلسيم در روز و 800 تا 1000 واحد بين‌المللي ويتامين D براي بزرگسالان بالاي 50 سال توصيه مي‌شود، گرچه تمام اين توصيه‌ها توجه افراد را به اين‌كه مكمل درماني ويژه در سنين بالا بايد طبق توصيه پزشك انجام شود را جلب مي‌كند اما بيشتر كارشناسان مصرف منابع طبيعي كلسيم مثل شير، پنير و سبزيجات نظير بروكلي، خوراكي‌هاي غني شده مثل آب پرتقال يا غلات صبحانه‌اي حاوي كلسيم را به جاي مصرف مكمل پيشنهاد مي‌كنند.

البته ويتامين D كه فاكتوري مناسب براي جذب بيشتر كلسيم به شمار مي‌آيد، به واسطه تابش آفتاب به سطح پوست ساخته مي‌شود كه با افزايش سن، اين ساخت و ساز كاهش مي‌يابد. متخصصان، مصرف منابع طبيعي آن كه عبارتند از جگر، ماهي‌هاي آب شور و محصولات لبني را توصيه مي‌كنند.

افزايش جذب كلسيم از طريق ديواره رگ‌ها و ته‌نشين شدن آن به حالتي مشابه آنچه در استخوان‌ها اتفاق مي‌افتد، باعث تنگ شدن ديواره عروق شده و قدرت ارتجاعي آنها را كم مي‌كند و افزودن ويتامين D به اين آزمايش اين پروسه را بدتر مي‌كند. در واقع ضايعات عروقي، چنانچه در مغز اتفاق بيفتد قادر به توسعه آسيب‌هاي مغزي خواهد بود.

جالب است بدانيد چون پوست برخي سالمندان براي كسب ويتامين D از نور خورشيد، قدرت كمتري دارد و كليه‌هايشان در تبديل اين ويتامين به نوع فعال آن ناتوانند، بنابراين بدون وجود مقدار كافي ويتامين D فعال، استخوان‌ها شكننده‌تر مي‌شوند. ضمنا كمبود ويتامين مورد بحث، زنان را نسبت به سرطان پستان و مردان را به سرطان پروستات و كولون مستعد مي‌كند.

قرار گرفتن اين تحقيقات در كنار بررسي‌هايي كه همگي مصرف كلسيم و ويتامين D را براي سالمندان مفيد معرفي مي‌كند، باعث كشمكش بين محققان دانشگاه كارولينا و متخصصان دانشگاه بولتون شده است.

مي‌بينيد آنچه شما مصرف مي‌كنيد در تمامي عملكرد‌هاي بدنتان اثر مي‌گذارد و استفاده از يك قرص كوچك به نام مكمل غذايي گرچه بي‌ضرر به نظر مي‌رسد اما مي‌تواند مشكلات زيادي به بار بياورد. بنابراين گرچه هنوز نمي‌توان در مورد مصرف يا عدم مصرف اين مكمل‌هاي تغذيه‌اي راي قطعي صادر كرد اما بهتر است با دانستن اين موارد مصرف مكمل‌ها را تنها منوط به تجويز پزشك كنيد.

زهره زيارتي