بانک مقالات تاریخ

با مرگ نادرشاه و جنگ هاي جانشيني بعد از وي- که ميان فرزندان، عموزادگان و برخي از سردارانش چون کريم خان زند، آزادخان افغان و محمدحسن خان قاجار روي داد- از تسلط حکومت مرکزي بر منطقه قفقاز کاسته شد و حکمرانان آن منطقه، با مشاهده ضعف و سستي در حاکميت ايران و براي حفظ منافع خود، دم از استقلال طلبي زدند و برخي از ايشان، به سمت قدرت نوظهور شمالي يعني روسيه کشيده شدند. در زمان فرمانروايي زنديان، بجز اعلام تابعيت صوري اشخاصي چون پناه خان جوانشير و هراکليوس- که آن هم در نتيجه لشکرکشي خان زند به آذربايجان براي مقابله با فتحعلي خان افشار صورت گرفت- تلاش ديگري براي اعاده حاکميت ايران بر منطقه قفقاز صورت نگرفت و يا اين که خان زند، به دليل جنگ با ديگر سرداران نادري و مشکلاتي که در جنوب کشور داشت- توانايي لازم را در خود نديد تا در اين زمينه به آن جامه عمل بپوشاند. با مرگ کريم خان و آغاز جنگ هاي پي در پي در ميان سران ايل زند براي جانشيني وي، حاکميت نيم بند و صوري ايران بر اين منطقه، عملا پايان پذيرفت.
در همان دوران روس ها، موفق به تحت الحمايه کردن هراکليوس دوم، حکمران گرجستان، بر اساس عهدنامه گيورگيوسک در سال 1198ق./ 1783م. شدند. با امضاي آن عهدنامه در واپسين سال هاي عمر سلسله زند، حکمران گرجستان نه تنها از پرداخت خراج مقرر به دربار ايران شانه خالي کرد، بلکه بهانه هاي لازم را براي مداخله هاي بعدي روس ها در ديگر مناطق قفقاز فراهم آورد. اين پژوهش، با استفاده از روشي توصيفي و تحليلي بر مبناي اسناد کتابخانه اي، بر آن است تا علاوه بر ترسيم چگونگي اوضاع قفقاز در زمان حاکميت خان هاي زند بر بخش هايي از خاک ايران، به اين سوال پاسخ دهد که منطقه قفقاز و بويژه قفقاز جنوبي، چه جايگاهي در منش سياسي کريم خان و ديگر خان هاي زند داشته است.

 نسخه قابل چاپ