بانک مقالات تاریخ

با سقوط امپراتوري ساساني (652 م) و به هم ريختگي مرزها، فرصت مناسبي براي ده ها قبيله ترک فراهم آمد، تا بار ديگر به شکلي موثر در خراسان و به ويژه ماوراء النهر تاخت و تاز کنند. تهديدات بالفعل و بالقوه و گستردگي خطوط استقرار آنان در ثغور دارالاسلام، سيماي نظامي به شرق امپراتوري بني اميه و سپس بني عباس بخشيد، تا جايي که همواره کارگزاران نظامي درجه اول آنها در کنار انبوهي از داوطلبان مسلح در وضعيت آماده باش کامل نظامي مراقبت اوضاع را برعهده داشتند. از سويي، مناطق شرقي ايران به دلايلي، از جمله دوري از مرکز دارالخلافه و عدم نظارت شايسته بر عملکردهاي حکام آن، همواره محل خيزش قيام ها و شورش هاي ديني، سياسي و اجتماعي چون قيام خونخواهان ابومسلم و خوارج بوده است.
در اين مقاله، با استناد به منابع، سعي مي شود به دو پرسش زير پاسخ داده شود:
1. شکوفايي فرهنگي عصر ساماني، با توجه به آشفتگي هاي دو قرن اول هجري، مبتني بر چه علل و عواملي بوده است؟
2. در اين گستره، سامانيان تا چه حد وامدار دستاوردها و ميراث هاي نظام هاي سياسي پيش از خود بوده اند؟
در اين پژوهش، علاوه بر تبيين اوضاع ناامن نواحي شرقي ايران در دو قرن اول هجري، به تکاپوهاي طاهريان (206-259 ق.) و صفاريان (247-393 ق.)، به عنوان اولين حکومت هاي ايراني بعد از اسلام در شرق، در راستاي تحقق امنيت توجه شده و بر نقش محوري اميراسماعيل در همين عرصه به عنوان بنيانگذار واقعي سلسله بزرگ ساماني (279-389 ق.) تاکيد شده است. در خاتمه، بر اين نکته پافشاري شده است که تحقق عصر طلايي عهد ساماني که به ويژه در دوره زمامداري اميرنصربن احمد با ظهور رجال فرهنگي چون رودکي ميسر مي شود، در درجه اول مرهون استقرار تدريجي «امنيت» به عنوان شالوده اساسي ترقي اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي، ميراث گرانقدري بوده است که از زمان تشکيل حکومت طاهري تا زمان اميراسماعيل ساماني مقدمات آن فراهم شده بود.

 نسخه قابل چاپ