بانک مقالات تاریخ

فرآيند تشکيل و توسعه شهرهاي ايران در دوره اسلامي را مي توان با توجه به عوامل مختلفي مانند محيط طبيعي، دوران تاريخي و سياسي، عوامل تجاري و بازرگاني، اوضاع فرهنگي و به ويژه عوامل مذهبي بررسي کرد. اما در اين زمينه، محيط طبيعي يا جغرافيايي و نيز عوامل مذهبي همواره مهم ترين نقش ها را ايفا کرده اند، به طوري که غالبا بر موقعيت و جهت گيري مسيرهاي عمده تجاري نيز تاثير گذاشته اند. توسعه شهرهاي اين دوره به قدرت حکومت ها نيز بستگي داشته و ظهور و توسعه و سقوط يک شهر با جريانات سياسي و تاريخي در ارتباط کامل بوده است، بدين معني که در يک دوره تاريخي معين با عدم امکان دستيابي به امکانات اقتصادي و فني موثر مکان جغرافيايي شهر بي حرکت و نازا، در دوره تاريخي ديگر با بهره گيري از داده هاي اقتصادي و عملي و فني وسيع، رشد شهر سريع تر و پوياتر بوده است. دشت کشف رود که شهر مقدس مشهد در آن واقع شده، با توجه به برخورداري از مجموعه اي از عوامل مطلوب زيست محيطي از جمله منابع آب شيرين به صورت چشمه سارها و رودهاي فصلي، هواي مساعد، خاک حاصلخيز، پوشش غني گياهي و مراتع سرسبز، موجبات جلب توجه و اقامت جمعيت هاي انساني و مهاجران را از کهن ترين زمان ها فراهم آورده است. به جز عوامل محيطي، عوامل مذهبي هم که وابسته به قرار گرفتن حرم مطهر رضوي در شهر مشهد است، نقش مهمي در رشد و توسعه اين شهر داشته است. اما اين عامل در دوره صفوي تقويت شد و بين عوامل سياسي و تاريخي با عوامل محيطي و مذهبي نوعي تعامل مثبت به وجود آمد، به گونه اي که پس از اين تاريخ، شهر مشهد از اعتلا و رشد خاصي برخوردار و به يکي از شهرهاي بزرگ و تاثيرگذار ايران تبديل شد. در اين مقاله سعي شده است تاثير عوامل سياسي و تاريخي مربوط به دوره صفوي به عنوان يکي از مهم ترين عامل اعتلاي اين شهر بررسي شود.

 نسخه قابل چاپ