بانک مقالات تاریخ

حسن فرزند محمد حنفيه، از تابعان مدينه و از نوادگان علي (ع) بود. او عالمي فقيه و آگاه به اختلاف فتاوا و محدثي مي دانند که بر عالمان عصر خويش برتري داشته است. مورخان از او به عنوان نظريه پرداز انديشه ارجا ياد کرده اند كه براي نخستين بار در يك محفل مناظره در شهر مدينه در باره كشمكش ميان علي (ع)، عثمان، طلحه و زبير و حق و باطل بودن آنها، پس از مدتي سكوت و شنيدن سخن ديگران، بهترين راه حل را در اين دانست كه حكم دوستي يا برائت از آنها را به تاخير اندازيم و هيچ يك را رد يا قبول نکنيم. به دنبال اين بحث، او نامه اي به شهرها نوشت که با قرائت آن در برخي بلاد اسلامي، تفکر ارجا قوت گرفت و در بسياري از مناطق مسلمان نشين طرفداراني يافت. طرح انديشه ارجا در قالب يک نظريه کلامي از سوي فردي از خاندان علي (ع) براي معاصران وي دور از انتظار بود. بنابراين بررسي اصل نامه از جهت سند و محتوا و تحقيق در باره انگيزه وي از نگارش آن ضروري است.
نگارنده پس از بررسي منابع مختلف که برخي به اجمال و برخي به تفصيل از نامه پسر محمد سخن به ميان آورده اند، سند و محتواي نامه و احتمال دخل و تصرف در آن را بررسي نموده است. تحليل انگيزه حسن بن محمد از نگارش نامه که براي وحدت ميان مسلمانان يا جلوگيري از سب جدش علي (ع) بود و در نهايت چالش و نوع تعامل او با حاکميت امويان از موضوعات اصلي اين نوشتار است.

 نسخه قابل چاپ