پاسخ به:بانک مقالات تاریخ
چهارشنبه 6 اردیبهشت 1391 4:22 PM
| 3 : تاريخ اسلام و ايران (علوم انساني) تابستان 1388; 19(2 (پياپي 77)):47-78. |
| بررسي روندهاي شکل گيري و دگرگوني نظام اداره ايالات حکومت سلجوقي |
| صدقي ناصر* |
| * گروه تاريخ، دانشگاه تبريز |
|
مجموعه ايالات و نواحي واقع در حيطه نفوذ و قلمرو سياسي سلجوقيان، مطابق معيار ميزان و سطح نفوذ و تاثيرگذاري نظام ديوانسالاري در آنها در سه نوع ايالات ديواني، ايالات اقطاعي و ايالات تابعه قابل بررسي است. با تثبيت جايگاه حکومت سلجوقي در دوره سلطنت آلپ ارسلان به تدريج بخش مهمي از سرزمين ها و ايالات واقع در قلمرو سلجوقي در حوزه نفوذ و اداره مستقيم نظام ديوانسالاري قرار گرفت که اين نوع ايالات را مي توان ايالات ديواني ناميد. از زمان مرگ سلطان محمد (511 ق.) به بعد، به علت ضعف تدريجي قدرت نظارتي ديوانسالاري حکومت مرکزي و گسترش دامنه سياست هاي حکومت در واگذاري اقطاعات، كم كم بخش قابل توجهي از ايالت هاي ديواني به عنوان اقطاعات اداري و حکومتي به اميران طراز اول نظامي واگذار شد و جنبه ايالات اقطاعي را پيدا کردند. به علت ضعف قدرت نظارتي حکومت و تمرکز اختيارات مالي و نظامي و اداري اين نوع ايالات و نواحي در دست مقطعان، نفوذ ديوان مرکزي در امور اين ايالات به تدريج جنبه نيمه متمرکز يافت. ايالات تابعه هم شامل سرزمين هايي مي شد که از همان ابتدا يا در زمره ايالات تابعه بودند و يا در اصل ايالاتي ديواني و اقطاعي بودند که در گذر زمان جنبه اداري ايالات تابعه را پيدا کردند. نفوذ ديوانسالاري حکومت سلجوقي در اين نوع ايالات، محدود و بيشتر در شکل يک نظارت غير مستقيم بود. اداره اين نوع ايالات جنبه موروثي داشت و خاندان هاي محلي و يا اميراني حکومتي که به سمت خودمختاري در حکومت گرايش يافته بودند، اداره اين نوع سرزمين ها را تحت تابعيت سياسي حکومت سلجوقيان در دست داشتند. |
| كليد واژه: ايالات حکومت سلجوقي، ايالات ديواني، ايالات اقطاعي، ايالات تابعه |
 |
|
نسخه قابل چاپ |
