بانک مقالات تاریخ

در 20 مارس 1890 / 27 رجب 1307 امتياز انحصار کامل نظارت بر توليد، فروش و صدور تمام تنباکوي ايران به شرکت انگليسي تالبوت واگذار شد. اين امر با مخالفت و اعتراضات شديد مردم مواجه شد. بنابراين دربار ايران در 23 ژانويه 1892م / 22 جمادي الثاني 1309ق مجبور به لغو امتياز رژي شد. بعد از اين، تنباکوي ايران به توسط دو شرکت خارجي خريداري و به خارج از کشور صادر مي گشت. تنباکوي ايران بطور عمده توسط "کمپاني انحصار ادخال تنباکو در خاک عثماني" از کشاورزان ايراني خريداري و به کشور عثماني صادر و از آنجا راهي ممالک ديگر مي شد. در سال 1894 ميلادي / 1312 قمري دولت ايران طي قراردادي با خليل پاشا خياط انحصار صادرات تنباکو به مصر را براي مدت 22 سال به وي واگذار نمود. بر اساس قرارداد ياد شده، خليل خياط فعاليت تجاري خود را از سال 1897 آغاز و در سال 1919 به پايان برد. در اين مقاله به 10 سال نخست (1906- 1897) اين تجارت خواهيم پرداخت. بررسي بخش دوم تاريخچه تجارت ياد شده، كه از انقلاب مشروطه تا سال 1919 را در بر مي گيرد، در چهارچوب مقاله مستقلي ارايه خواهد شد.
مهمترين پرسش پژوهش حاضر، به نحوه مديريت و ميزان موفقيت دولت ايران در اين قلم از تجارت خارجي مربوط مي شود. نحوه مديريت دولت هاي ايراني، به طور اعم، در اين تجارت چنان با بي کفايتي همراه بود، که طرف مصري نه تنها بيشترين سود را سهم خود کرد بلکه همان مقدار نا چيز سهم دولت ايران را نيز به موقع نمي پرداخت و دولت ايران همواره طلب هاي معوقه خود را که هر سه چهار سال يک بار به تناوب اتفاق مي افتاد، به زور حکم دادگاه اسکندريه و قاهره دريافت مي کرد.

 نسخه قابل چاپ