بانک مقالات تاریخ

تشکيل حکومت صفوي در آغاز قرن دهم هجري با ظهور قدرت ازبکها در ماوراء النهر و گسترش امپراتوري آسيايي عثمانها در غرب قلمرو صفويان، همزمان شد. در اين ميان سياستهاي مذهبي صفويان در جهت ترويج تشيع به عنوان مذهب رسمي، زمينه مناسبي براي ازبکان و عثمانيهاي گسترش طلب فراهم ساخت تا ادعاهاي ارضي و سياسي خود را در پناه اختلافات ديني توجيه کنند. از اين روست که در اين دوره، در کنار درگيريهاي سياسي و نظامي، ما با انبوهي از نوشته-هاي رسمي و غير رسمي عليه سياستهاي مذهبي صفويه و گسترش به اصطلاح ادبيات رديه نويسي روبه رو هستيم. آنچه در اين مقاله بررسي خواهد شد، يکي از مسايلي است که در همين گونه از نوشته ها مطرح شده و در تاريخهاي رسمي صفويه در قرن دهم و اوايل قرن يازدهم ه. اطلاعي از آن داده نشده است. ماجرا از اين قرار است که شاهان صفوي متهم مي شوند به اينکه رعاياي خود را ملزم ساخته اند به هنگام بار يافتن نزد شاه، بر او سجده کنند. در اين مقاله اطلاعاتي که در منابع دست اول عليه اين اقدام و يا در توجيه آن آمده است، مطرح مي شود. سپس سعي خواهيم کرد سرنخهايي براي يافتن خاستگاه رسم سجده بر شاه در دربار صفوي بيابيم. در اين ميان، نظريه اي که در پي تاييد آن خواهيم بود، اين است که سجده کردن بر انسان در اصل آييني براي تعظيم شخصيتهاي انساني، در ميان ترکان آسياي مرکزي بوده، که قزلباشها آن را از آسياي صغير با خود وارد دربار صفوي کردند و جزو رسوم باريافتن نزد شاه قرار گرفت.

 نسخه قابل چاپ