بانک مقالات تاریخ

يكي از ضوابط ساخت شهرها در عصر باستان، انتخاب محل مناسب احداث شهر بود. چنين محلي مي بايست داراي آب فراوان، خاك حاصل خيز، اقليمي مناسب و دور از عوامل بيماري زا مي بود؛ به طوري که سيل گير و زلزله خيز هم نباشد. همچنين، مي بايست در مسير راه هاي تجاري بوده، دفاع از آن هنگام حمله دشمن امكان پذير مي بود.
اكنون پرسش اين است كه چنين ضوابطي در انتخاب محل و ساخت شهري به نام جندي شاپور كه بناي آن به شاپور يكم ساساني منسوب است، وجود داشته است؟ به عبارتي ديگر، آيا شاپور که مصمم شد اين شهر را بسازد، از مردم منطقه و آگاهان دربار خويش درخصوص اقليم بسيار گرم خوزستان پرسش ننمود؟ بويژه كه گويا شهر را براي سكونت همسر خود، دختر امپراتور روم ساخته بوده است.
البته، بناي آن شهر بسيار کهنتر از عصر ساسانيان بوده و شواهدي در دست است که در عصر ايلام، شهري مهم بوده است. نام کهن شهر جنتاشاپيرتا يا جنتاشاپير، نامي هندي است که اشاره به توطن هنديان و نامگذاري شهر توسط آنان دارد. نظر به آنکه هنديان، بويژه بزرگان و فرهيختگان، آگاهي هايي در خصوص پزشکي، داروسازي، نجوم و فلسفه داشته اند، احتمالا بناي شهري علمي توسط آنان پايه گذاري شده که با مهاجرت علماي يوناني و رومي، پذيراي آنان شده است.
البته، شباهت نام جنتاشاپير که با جايگزيني واژگان، به جنداشاپور مبدل مي شود و نيز شباهت نام اخير به گنده شاپور يا گندي شاپور، مي تواند معرف دو شهر با نامي نسبتا يکسان باشد. شايبه وجود شهر کهن جندي شاپور، در محل روستاي شاه ابوالقاسم که مقبره يکي از مريدان شيخ اسماعيل قصري به نام شيخ ابوالقاسم بوده است، از آن جا ناشي مي شود، که مرحوم سيدمحمد علي مرتضوي در سال 1316، در محل بقعه اين عارف کتيبه اي مشاهده کرد که بر آن ابياتي منسوب به يعقوب ليث حک شده بود و چون يعقوب در جندي شاپور وفات يافته بود، پس جندي شاپور مي بايست در محل روستاي شاه ابوالقاسم واقع شده باشد، اما بررسي دقيق منابع، حاکي از اين است که گويا تنها يک شهر مي توانسته جندي شاپور کهن باشد و آن هم شوشتر است، که در طي تاريخ طولاني اش به نامهاي اَوان، تيشتر، تشتر، تستر، شاپورگرد، گندشاپور و گندي شاپور خوانده شده است.

 نسخه قابل چاپ