بانک مقالات جغرافیا

سکونتگاههاي انساني با گذشت زمان در حال تغيير هستند. بسياري از شهرهاي کنوني، روزگاري نه چندان دور به شکل روستاهاي کوچکي بوده اند. عوامل متعدد اقتصادي- اجتماعي، جغرافيايي، سياسي و مقررات رسمي بر سرعت تغيير و تحولات سکونتگاهها و تبديل شدن روستاها به سکونتگاههاي بزرگتر مؤثر هستند. سکونتگاههايي که در سطح بالايي از اين عوامل برخوردارند، اين فرايند گذار را طي مي کنند و در مسير تکامل خود تبديل به شهر مي شوند.
در طبقه بنديهاي غير منعطف و غير پوياي فعلي، سکونتگاههاي انساني يا شهر محسوب مي شوند يا روستا. اين نوع دسته بندي و برنامه ريزي به طور عمده بر مبناي عامل تعداد جمعيت صورت مي گيرد. اين عامل به تنهايي حقايق بسياري را در مورد ماهيت و مفهوم گذار در سکونتگاههايي که در مرحله گذار از روستا به شهر قرار دارند ولي هنوز با توجه به معيارهاي تفکيک سکونتگاهها، شهر تلقي نمي شوند، پوشيده مي دارد. اين سکونتگاهها در طي فرايند گذار ضمن حفظ پاره اي از ويژگيهاي خود، برخي ويژگيهاي جديد سکونتگاههاي شهري را نيز به دست مي آورند. در حقيقت سکونتگاههاي روستايي در حال گذار، سکونتگاههايي محسوب مي شوند که علي رغم شکل گيري ويژگيهاي شهري در آنها، هنوز به صورت مصوب و رسمي شهر خوانده نمي شوند. افزايش کارايي و ثبات فعاليتهاي برنامه ريزي، نيازمند توجه خاص به اين دسته از سکونتگاهها است و شناخت ماهيت اين سکونتگاهها و الگوي توزيع فضايي آنها گام اساسي در اين زمينه محسوب مي شود. هدف اين مقاله تبيين مفهوم سکونتگاههاي روستايي در حال گذار و کاربرد آن به صورت نمونه در منطقه شمال غرب کشور (استانهاي آذربايجان شرقي و غربي و استان اردبيل) به منظور شناخت الگوي فضايي حاکم بر اين سکونتگاهها در منطقه است که با بهره گيري از شيوه هاي مختلف تحليل فضايي مبتني بر سيستم اطلاعات جغرافيايي صورت مي گيرد.

 نسخه قابل چاپ