بانک مقالات جغرافیا

در نواحي نيمه خشك، تاثيرات ژئومورفولوژيكي (ريخت شناسانه) سدها بسيار شاخص است. اين ساختارهاي دست ساز انساني، با وجود مزايايي كه در تنظيم جريان رودخانه ها و كاستن از بزرگي و فركانس وقوع سيلاب ها دارند، رژيم هاي مصنوعي از جريان آب در پاياب رودخانه ها پديد مي آورند و در مسير انتقال رسوبات از سراب ها، آشفتگي هايي ايجاد مي كنند. تغييرات در عملكرد فرآيندهاي ژئومورفولوژيكي، با افزايش لغزش ها، به عمق رفتن بستر جريان و تغيير در آرايش جريان رودخانه ها و به طور كلي تغيير در فرايندهاي فرسايشي و نهشته گذاري در پاياب و سراب سدها جلوه گر مي شود. حوضه قرنقوچاي (واقع در دامنه هاي شرقي سهند با مختصات جغرافيايي از ?27/46° تا ?42/47° طول شرقي و از ?58/36° تا ?44/37° عرض شمالي) كه رودخانه هاي شور و قرنقوان را زهكشي مي كنند از حوضه هاي نيمه خشك با سدهاي متعدد است كه در دهه هاي اخير با تغييرات عمده اي مواجه شده است. در اين مقاله براي بررسي تغييرات ژئومورفولوژيكي رخ داده در اطراف سدها، آشفتگي هاي ايجاد شده در دامنه ها و همچنين شدت فرسايش، ميزان رسوب دهي بخش هاي مختلف آن با استفاده از روش دومتغيره ارزيابي و با بهره گيري از امكانات سامانه اطلاعات جغرافيايي (GIS) ، محدوده هاي حساس تعيين و پهنه بندي گرديده است. نقشه هاي ترسيمي نشان مي دهند كه بخش هاي بالادست حوضه از نظر شدت فرسايش، در وضعيت نسبتا بحراني قرار دارند و فعاليت فرايندهاي مختلف فرسايشي و وقوع لغزش هاي نسبتا بزرگ در كناره دره ها و در نزديكي سدها، رسوبات زيادي را وارد آبراهه ها مي كنند. بررسي ها همچنين حاكي از اين است كه واكنش هاي ژئومورفولوژيكي در اطراف سدها به صورت به عمق رفتن بستر جريان، ايجاد پيچان ها، افزايش فرسايش خطي، فرسايش كناره اي، لغزش ها و در قالب افزايش ميزان رسوبات منعكس شده است.

 نسخه قابل چاپ